Przemysłowe cienie Mokrego

Zapraszamy dziś na wycieczkę po Mokrem mniej znanym, a w każdym razie mocno dziś zapomnianym - dzielnicy fabrycznych kominów, które dymią już w zasadzie tylko na starych zdjęciach.

<!** Image 2 align=none alt="Image 158442" sub="W rejonie skrzyżowania ulic Kościuszki i Batorego zachowały się jeszcze ruiny przedwojennej fabryki chemicznej / Fot. Jacek Smarz">Wielki kompleks młynów, obecny Polmos, czerwone bryły budynków dawnego Bumaru i jeszcze dawniejszej fabryki Borna. Na tym jednak przemysłowe pamiątki Mokrego się nie kończą.

W okolicy skrzyżowania ulic Batorego i Kościuszki można jeszcze znaleźć zrujnowaną halę fabryczną, do której przylega równie zapuszczona willa. Przed wojną mieściła się tu założona w 1913 roku hurtownia drogeryjna, oraz fabryka chemikaliów, która należała wtedy do Tadeusza Rzymkowskiego. Dziś budynek ma prywatnego właściciela i nie jest wpisany do rejestru zabytków, a że od lat jest opuszczony, powoli się rozpada i zbliża do smutnego końca, jaki spotkał inną halę fabryczną, która do połowy lat 80. znajdowała się całkiem po sąsiedzku, na rogu ul. Kościuszki i Świętopełka. Została ona rozebrana przy okazji budowy pawilonów handlowych, które zresztą prawdopodobnie częściowo stoją na jej fundamentach. Nieistniejąca fabryka była w czasach prezydenta Mościckiego największą w Polsce fabryką makaronu, jedną z wizytówek przedwojennego toruńskiego przemysłu.

<!** reklama>„Nasamprzód uderzają nas potężne maszyny, przeznaczone w naszej wyobraźni raczej do walcowania potężnych szyn i bloków stalowych aniżeli do wytwórczości tak kruchego materjału, jakim jest makaron. Jednakże widok dziesiątek biało, czyściutko ubranych postaci każe nam się domyślać, że tu nie królestwo żelaza i stali, lecz delikatniejszego przemysłu”.

<!** Image 3 align=none alt="Image 158442" sub="Z dawnego makaronowego królestwa pozostało niewiele / Fot. Jacek Smarz">W ten sposób fabryką zachwycali się dziennikarze „Słowa Pomorskiego”, barwna relacja z makaronowego królestwa ukazała się na łamach tej gazety 29 października 1927 roku. Niecałe cztery miesiące później prasa zainteresowała się tymi zakładami ponownie z powodu pożaru, który zniszczył budynek. W wielkiej akcji ratunkowej zostało wtedy rannych trzech strażaków. Zniszczenia jednak szybko usunięto i już w 1930 roku fabryka produkowała w ciągu doby 1500 kg makaronów różnego gatunku. „Słowo Pomorskie”, ponownie wychwalając największą i, jak donosili jej dziennikarze, również najstarszą, bo działającą od 1874 roku fabrykę makaronu w kraju, pisało, że: „We wszystkich większych miastach Polski, Toruńska Fabryka Makaronu utrzymuje reprezentantów. Wyroby Toruńskiej Fabryki Makaronu, które są zaopatrzone znaną marką fabryczną „T. F. M. ze strzałką”, można zauważyć w całej Polsce”.

Wielkość bywa jednak bardzo ulotna, z czasem rozwiał się nie tylko dym z fabrycznych kominów, zniknęła również sama fabryka. Nie ma jej budynków, nie zachowały się również ich zdjęcia. Nam udało się dotrzeć tylko do jednej bardzo niewyraźnej fotografii zrobionej po pożarze. Może jednak Państwo mają coś w swoich archiwach? Stare Mokre znika na naszych oczach, a częściowo już zniknęło. Bardzo by nam więc zależało, aby jego fragmenty ocalić i zachować przynajmniej na gazetowym papierze. Jeśli macie Państwo jakieś pamiątki i wspomnienia, prosimy, podzielcie się nimi z nami, a za naszym pośrednictwem również z innymi mieszkańcami Torunia.

Warto pomóc

Jeśli ktoś z Państwa może rzucić trochę światła na przemysłową historię Mokrego, prosimy o kontakt telefoniczny: 56-611-81-11 (najlepiej we wtorki między godz. 12 i 17), oraz pocztowy - elektroniczny: [email protected] i tradycyjny: Redakcja „Nowości”, ul. Podmurna 31, 87-100 Toruń.