17 września 1939: „czwarty rozbiór", czyli agresja Związku Radzieckiego na Polskę

Agresja Związku Radzieckiego na Polskę w momencie, kiedy ta od kilkunastu dni prowadzi wojnę z Niemcami przesądziła nie tyle o przebiegu kampanii wrześniowej (ta była już w zasadzie przegrana), co o sytuacji w Europie na najbliższe lata. Ale czy osamotniona Polska miała i bez tego jakiekolwiek szanse?

O tym, jaka była atmosfera wobec Niemiec i ZSRR w Europie końca lat 30. ubiegłego wieku pisaliśmy wielokrotnie w miesięczniku "Nasza Historia".

William Rees-Mogg, autor tekstu "Europa przed wojną sama skazała się na politykę appeasementu wobec Niemiec" zastanawia się, czy tej wojny można było uniknąć. Jakie były działania Niemiec, jakie ZSRR, a co robiła dyplomacja brytyjska. Rees-Mogg przygląda się misji ambasadora brytyjskiego w Berlinie, Nevila Hendersona.

- Jednym ze świadków całego procesu był ambasador Wielkiej Brytanii w Niemczech w latach 1937-1939 Nevile Henderson, który później napisał słynną książkę "Nieudana misja. Berlin 1937-1939". Do stolicy Niemiec Henderson przybył w maju 1937 r. Jako ambasador miał sposobność poznać wszystkich czołowych nazistów. Kilka razy rozmawiał też z samym Hitlerem. To właśnie Hendersona wybrano na wysłannika polityki ustępstw Chamberlaina - czytamy w "Naszej Historii".

Zanim nowo mianowany ambasador wyjechał do Niemiec, odbył wiele rozmów z odchodzącym premierem Stanleyem Baldwinem i jego następcą Chamberlainem.

- Obaj [oni] zgodzili się, że powinienem dołożyć wszelkich możliwych starań, aby pracować z Hitlerem, partią nazistowska i ówczesnym rządem Niemiec… Nikt nie dokładał większych ode mnie wysiłków w celu doprowadzenia do honorowego i sprawiedliwego pokoju. Jednak to, że okazały się one skazane na porażkę, zależało od fanatycznej megalomanii i ślepej wiary w siebie jednego tylko człowieka - pisał Henderson.