20 lat Torunia na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. W Toruniu historia się materializuje

Mijają właśnie dwie dekady od momentu historycznego wpisu toruńskiej starówki na listę UNESCO. Co ten wpis dał miastu?

Nie będzie przesadą, gdy powiem, że same korzyści. Staliśmy się uprzywilejowani w stosunku do tych miast, które na liście nie są. Czerpanie profitów z racji członkostwa w Unii Europejskiej - także w zakresie ochrony zabytków - to prawo każdego samorządu. Fakt wpisania Torunia na listę dziedzictwa UNESCO powoduje, że we wszelkich rankingach, konkursach, aplikacjach o dofinansowanie zewnętrzne, nasze szanse się znacznie zwiększają. To się przekłada się na konkretne liczby. Najlepszym dowodem na to są dwa duże programy realizowane w Toruniu: jeden zakończony w 2014 roku na blisko 40 mln zł i kolejny, na który umowę podpisaliśmy w czerwcu tego roku, na ponad 70 mln zł. Ten drugi jest dla miasta korzystniejszy ze względu na sposób finansowania. W poprzednim potrzeba było połowy środków własnych, a w obecnym dofinansowanie wynosi aż 85 proc.

Które z inwestycji w ramach zakończonego w 2014 roku projektu uważa Pani za najbardziej spektakularne?
Bez wątpienia były to prace konserwatorskie we wnętrzu katedry świętych Janów. Chodzi o ich ogromny zakres, zróżnicowanie i poziom trudności. Ilość zadań, charakter tych prac przy wyposażeniu, przy ścianach, przy sklepieniach wymagał największej staranności i precyzji. Nigdy w wielosetletniej historii kościoła katedralnego całe wnętrze nie stało w metalowych rusztowaniach. Mieliśmy dosłownie las rusztowań, które po pewnym czasie zaczęły znikać. Spod warstw gromadzonego przez dekady brudu ukazało się coś, co jest historią sztuki i Torunia w pigułce.

**

Zobacz także: Wigilijne Dzieło Pomocy Dzieciom**

A co zostanie odrestaurowane w ramach kolejnych przyznanych funduszy?

Naszym oczkiem w głowie będzie kościół św. Jakuba, a konkretnie jego wnętrza. Prace się już rozpoczęły, co oznacza, że cała południowa nawa jest zakryta i wyłączona z możliwości zwiedzania. Stopniowo będziemy przechodzili do nawy głównej i dalej na północ świątyni. Nad tym kościołem pochylamy się nie po raz pierwszy. Wcześniej remontowany był jego dach oraz elewacje tak charakterystyczne dla późnośredniowiecznego Torunia.

Tak wiele lat prac konserwatorskich na toruńskiej starówce musiało obfitować w niespodzianki. Pamięta Pani jakieś?

Było ich całe mnóstwo. Czasem się ich spodziewaliśmy, a czasem były wielkim zaskoczeniem. Żeby nie cofać się zbyt daleko w przeszłość, przywołam te najświeższe odkrycia. To kamienica przy Rynku Staromiejskim 19, gdzie znaleźliśmy przedstawienia portretowe w medalionach mieszczan toruńskich lub ówczesnych właścicieli budynku. Niespodziankę sprawiła nam też kamienica przy ul. Żeglarskiej 16, która przez wiele lat pełniła funkcję plebanii katedralnej. Budynek wymagał wzmocnienia ściany północnej i wymiany stropów nad parterem i nad piętrem. Odkryliśmy polichromowany strop z jednym wielkim przedstawieniem w postaci obrazu. Na tym nie koniec, bo badając strop deska po desce odkryliśmy kolejne polichromie, tym razem z florystycznym ornamentem. Na piętrze znaleźliśmy późnośredniowieczne polichromie figuralne. W kamienicy mieszczącej dziś Muzeum Diecezjalne, z unikalną już dziś barokową, kręconą klatką schodową, natrafiliśmy na hypocaustum, czyli średniowieczny system centralnego ogrzewania i studnię z wodą, w której ta - mimo upływu 700 lat - nadal jest czysta.

Przeczytaj także: Sylwester 2017 w Toruniu. Wiemy kto wystąpi

To chyba nie jest łatwe, by połączyć interes konserwatora z interesem właściciela zabytkowego obiektu, który ma swój plan na zarabianie pieniędzy? Często dochodzi do sporów?

Cóż, to trudny temat, ale za każdym razem staramy się o kompromis. Musimy dbać o zachowanie historycznego charakteru zabytkowej części miasta, ale też umieć odpowiedzieć na wyzwania współczesności co do zagospodarowania tej przestrzeni. Po stronie konserwatora kompromis ma swoje granice: jest dopuszczalny jak długo nie zniekształcamy oryginalnej zabudowy i nie naruszamy pierwotnego podziału urbanistycznego zespołu staromiejskiego.

Może jakiś pozytywny przykład?

Mogę tu przywołać kamienicę przy Rynku Staromiejskim, dawną aptekę „Pod orłem”. Pewnego dnia kupuje ją cukiernik. Robi to z nadzieją, że jak jesienią kupił, to na święta otworzy. Tak się stało, z tym zastrzeżeniem, że o rok później. Bez słowa protestu właściciel realizował wszystkie zalecenia konserwatora, a wyeksponowaliśmy tam cenne polichromowane stropy. W kamienicy frontowej, o czym nie mogli wiedzieć nawet najstarsi torunianie korzystający z apteki, odsłonięte zostały oryginalne gotyckie ściany z wnękami i średniowieczną umywalką.

Miejsce na liście UNESCO to duma, prestiż, ale też szereg obowiązków. Czy było warto o to zabiegać?

Ambicją każdego historycznego miasta jest mądre wykorzystanie własnych zasobów. Toruń przez ostatnich ponad 700 lat budował swoją architektoniczną historię nakładając warstwy kulturowe i estetyczne. Z każdej epoki pozostało coś wartościowego. Wielokrotnie w jednym obiekcie mamy średniowieczne piwnice i mury, ale ze znacznie młodszym zwieńczeniem i elewacją obleczoną w nowożytny kostium. W jednej kamienicy mamy wszystkie epoki historyczne i style. Sztuka polega na tym, żeby zmiany dostosowujące miasto do współczesnych potrzeb nie dewastowały tego, co nam pozostało. Jeśli ktoś pyta, czy warto zadbać o dziedzictwo kulturowe, odpowiedź może być jedna. To prestiż, wizytówka, identyfikator, ale tez pieniądze. Wpis na listę UNESCO ma swój walor komercyjny: ludzie przyjeżdżają, zwiedzają, jedzą, śpią i kupują. To wymierna korzyść dla wszystkich. Tym bardziej, że w Toruniu mamy za sobą historię, która nie jest wyłącznie opowiadana, ale materialna, dosłownie na dotyk.

NowosciTorun