Archeolodzy trafili w Toruniu na ślady gotyckiej świątyni

Głęboki wykop, w nim cegły i kości. W inwestycyjnie rozrytych okolicach alei Solidarności w Toruniu takie widoki zaczynają powoli powszednieć. Mimo wszystko w każdą szczelinę warto tam spoglądać z uwagą. Nowa linia tramwajowa i centrum przesiadkowe, hala koncertowa czy ostatnio również kawiarnia w miejscu wyburzonego szaletu, powstają na terenie zajmowanym w średniowieczu przez najbogatsze i najważniejsze przedmieście Torunia. Na Chełmińskim można było 500 lat temu trafić na brukowane ulice i murowane budowle. Fragmenty kolejnej z nich pojawiły się w wykopie obok pozostałości dawnej toalety. Jak wszędzie w tej części miasta, poza cegłami pojawiły się również zabezpieczane przez pracujące tu ekipy ludzkie kości. Jedna z czaszek przykuwa naszą uwagę, bo choć ma co najmniej 600 lat, jest doskonale zachowana.
[break]
- Należy do kobiety, która została tu pochowana razem z dzieckiem - mówi Lidia Grzeszkiewicz-Kotlewska, toruńska archeolożka, która razem ze swoimi pracownikami sprawuje nadzór archeologiczny nad budową saloniku prasowego i cukierni przed gmachem Urzędu Miasta. W tym miejscu do początków XV wieku stał kościół Świętego Krzyża. - Mamy tu średniowieczne mury i bardzo regularnie ułożone pochówki, a zatem cmentarz - przykościelny lub wewnątrzkościelny - dodaje.
Miejsca pochówków znajdowały się zarówno wewnątrz, jak i poza murami świątyni. Być może udało się odsłonić fragment jakiejś kościelnych przybudówek, możliwe jednak, że odkopany mur fundamentu i widoczne za nim relikty posadzki to część kościelnych wnętrz. To, z jakim fragmentem archeolodzy mają właśnie do czynienia, być może uda się ustalić dzięki dalszym badaniom. Krótkim, ponieważ niestety, wykopaliska nie są prowadzone w ramach badań naukowych nad przeszłością miasta, ale inwestycji, co oznacza, że archeolodzy mogą się poruszać jedynie w obrębie przygotowanych pod budowę wykopów.

Tymczasem kościół Świętego Krzyża to jedna z najbardziej intrygujących świątyń średniowiecznego Torunia. Wspominając o niedawnym odkryciu pod Czerwoną Drogą fundamentów kościoła św. Jerzego, pisaliśmy podobnie, nie ma się jednak czemu dziwić, Chełmińskie Przedmieście było i jest miejscem naprawdę niezwykłym. Rozebrany w 1811 roku św. Jerzy budził ciekawość i był przez lata poszukiwany, natomiast odkryte po raz pierwszy w latach 80. ubiegłego wieku fundamenty św. Krzyża były dla archeologów zaskoczeniem. Kościół, którego fundamenty znajdują się w ziemi tuż przy rogu Wałów gen. Sikorskiego i alei Solidarności, został rozebrany w XV wieku. Słuch i ślad po nim przez ten czas zaginął. Świątynię rozebrano na rozkaz wielkiego mistrza, ze względu na przylegające niemal do kościelnych murów toruńskie fortyfikacje. Mimo że 30 lat temu pozostałości kościoła już zostały odkryte, na temat jego dokładnej lokalizacji toczą się do dziś dyskusje. Odkrycie sprzed kilku dni powinno chyba ostatecznie sprawę wyjaśnić.
- Na koronach odkopanych fragmentów murów znaleźliśmy nieprzemieszane warstwy rozbiórkowe - dodaje Lidia Grzeszkiewicz-Kotlewska.
Co się teraz z tymi skarbami miejskiej przeszłości stanie? To samo, co w przypadku ruin kościoła św. Jerzego. Zostaną przebadane na tyle, na ile nadzór archeologiczny na to pozwala. Naukowcy będą się im przyglądali w wielkim pośpiechu, a o ewentualnych dodatkowych wykopach będą mogli tylko pomarzyć. Później być może władze miasta postawią tablicę informującą o tym, że ziemia w tym miejscu kryje niezwykłe rzeczy. Jakie jeszcze? Tego wobec braku poważnych badań, możemy się jedynie domyślać.

Warto wiedzieć
Gotycka święta trójca
- Średniowieczne Chełmińskie Przedmieście zajmowało przestrzeń między murami miejskimi i linią obecnych ulic: Odrodzenia oraz Czerwonej Drogi. W większości zostało zburzone w XVII wieku podczas budowy nowożytnych fortyfikacji.
- Na jego terenie znajdowały się trzy gotyckie kościoły: św. Krzyża, Wawrzyńca i Jerzego.