Biały orzeł w czerwonym polu nierozerwalnie związał się z historią Polski

Co w heraldyce symbolizuje orzeł? Skąd jego popularność w herbach państw europejskich?
[break]
Orzeł jest popularnym symbolem wśród ludów indoeuropejskich już od głębokiej starożytności. Jako symbol słońca funkcjonował u Babilończyków i Asyryjczyków. Później jego wyobrażenie spotykamy i u Persów, i u Rzymian, i u ludów germańskich. Zawsze symbolizował siłę i majestat władzy. Szybko znalazł swe miejsce również w symbolice chrześcijańskiej, na przykład jako orzeł św. Jana Ewangelisty. Majestatyczny ptak w odrodzonym za czasów Karola Wielkiego cesarstwie stał się na wzór rzymski jego znakiem wojskowym. Stąd niezwykła popularność orła w epoce tworzenia się herbów od połowy XII wieku i to właśnie w domach panujących, a w konsekwencji w heraldyce państwowej.
Kiedy biały orzeł na czerwonym polu ugruntował się jako herb królów polskich? Ptak na monetach Bolesława Chrobrego przypomina raczej kurę niż orła...Za pierwszy przejaw znaku orła wśród Piastów postrzega się właśnie słynny denar Bolesława Chrobrego „Princes Polonie”. Wśród historyków toczy się jednak od dawna dyskusja na temat właściwej interpretacji wyobrażonego tu ptaka. Być może jest to jednak paw - symbol majestatu władzy w Bizancjum, skąd pochodziła matka cesarza Ottona III. Badacze są bowiem zgodni, że denar ten wybity został niejako przy okazji zjazdu gnieźnieńskiego. Z orłem przedstawionym w stylizacji właściwej już dla herbu mamy do czynienia dopiero na monecie z ostatnich lat panowania Kazimierza Sprawiedliwego. Poza wyobrażeniem widnieje na nim również napis: „Aquila”, czyli orzeł. Tu należy też wspomnieć, że współczesny księciu kronikarz - mistrz Wincenty zwany Kadłubkiem - opisując jego bitwę z Rusinami pod Brześciem, wspomina, że Kazimierz kazał podnieść „znak zwycięskiego orła”, co może wskazywać, że ptak ten znajdował się na jego chorągwi bojowej. Może to jednak być jedynie zastosowana przez uczonego kronikarza przenośnia. W tej samej scenie Piast dosiada Bucefała, a jak wiadomo, było to imię konia Aleksandra Wielkiego.
W I połowie XIII wieku, w latach 20. i 30., orzeł pojawia się na pieczęciach różnych książąt piastowskich, ale nie od razu zadomawia się u nich na dobre. Używają go Leszek Biały i jego syn Bolesław Wstydliwy, zatem książęta krakowscy, stąd symbol ten zaczyna wiązać się z Krakowem i władzą nad nim. Do orła powraca Przemysł II, rezygnując na jego rzecz z lwa i ma to bezsprzeczny związek z jego planami zjednoczeniowymi i chęcią objęcia władzy nad Krakowem. Na rewersie pieczęci majestatycznej Przemysła II, sporządzonej w związku z jego koronacją w 1295 roku, znajduje się piękne wyobrażenie heraldycznego ukoronowanego orła w polu tarczy i jest to herb odrodzonego Królestwa. Towarzyszy mu legenda w tłumaczeniu: „Sam Najwyższy zwrócił zwycięskie znaki Polakom”. Zdaje się nie ulegać wątpliwości, że autor tego napisu znał kronikę mistrza Wincentego i nawiązał do frazy o „znaku zwycięskiego orła”.
A skąd wzięła się flaga biało-czerwona? Jakie znaczenie mają te kolory i czy znamy ich rodowód jako barw narodowych?Flaga biało-czerwona jest prostą pochodną herbu. Według ustalonych w średniowieczu zasad heraldyki barwa godła, w tym wypadku białego orła, przechodziła na górny pas flagi, barwa pola herbu - na pas dolny. Biel, czyli srebro, i czerwień należały do podstawowego zestawu barw - tynktur heraldycznych jako kolory wyraziste i dobrze kontrastujące, a w swych początkach herb był przecież znakiem bojowo-rozpoznawczym. Od zawsze barwom przydawano wartość symboliczną. Herold francuski Klemens Prinsault biel wiązał z pokorą, czystością, uczciwością, niewinnością, a czerwień - z odwagą i walecznością. Takie cechy były przydawane tym barwom również w powszechnej świadomości. Pierwsze flagi, proporce oderwane od herbu znane są dopiero z ikonografii nowożytnej w II połowie XVI wieku.
Czy istniały w historii Polski okresy, w których orzeł biały i biało-czerwona flaga były wyparte przez inne symbole? Orzeł biały w polu czerwonym nierozerwalnie związał się z historią Polski. Dlatego inni władcy pretendujący do władzy w Polsce adaptowali ten herb, a nie dążyli do jego zmiany. Przykładem król czeski, używający przez długi czas również tytułu króla polskiego, Jan Luksemburski.