Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Dawny Toruń miastem skarbów

Szymon Spandowski
Szymon Spandowski
Dom Eskenów, w którego piwnicy w 1888 roku znaleziono skarb, służy dziś toruńskiemu muzeum
Dom Eskenów, w którego piwnicy w 1888 roku znaleziono skarb, służy dziś toruńskiemu muzeum Szymon Spandowski
Co można usłyszeć przykładając ucho do starych toruńskich murów lub siedząc nad Bachą? Różne rzeczy, na przykład brzęk srebrnych i złotych monet.

Przyszła wiosna, zatem na chwilę porzucamy poważne tematy i zabieramy Państwa na spacer. Na wycieczce przyda się kapelusz, chlebak, bicz i rewolwer.
[break]
Zgadza się, ruszamy na poszukiwanie skarbów, jeżeli ktoś jednak nie czuje się dobrze w przebraniu Indiany Jonesa, może zostać w kapciach i fotelu. Weźmiemy pod lupę skarby już wydobyte, a w każdym razie niektóre z nich, bo takich znalezisk w dawnym Toruniu było sporo. Złote, srebrne i mniej szlachetne monety pojawiały się podczas remontów kamienic, rzeka kosztowności potrafiła również popłynąć przy okazji prac regulacyjnych popularnego toruńskiego strumienia.

Strumień pieniędzy

„Przy czyszczeniu starego koryta Bachy znaleźli robotnicy wielką ilość starych monet, między któremi było wiele cennych egzemplarzy - pisała „Gazeta Toruńska” jesienią 1880 roku. - Najwięcej z nich miało stempel toruński, kilka gdański i elbląski. Jedna moneta liczyła liczbę roku 1378. Najliczniejsze były monety zdawkowe z lat od 1770 do 1807, między temi sztuki płacące 1/24 i 1/48 talara. Kilka monet wrzucili robotnicy w błoto myśląc, że się na nic nie zdadzą. Podczas gdy się publiczność tłoczyła około robotników, aby obejrzeć znalezione pieniądze, próbował młody złodziej kieszonkowy wykraść tutejszemu kupcowi złoty zegarek”.
Dziennikarski przodek, który sporządził taką notatkę, powinien zostać utopiony we wrzącym oleju. Okrutna kara, jaka przed wiekami groziła fałszerzom pieniędzy, należy mu się za to, że nie podał, gdzie dokładnie robotnicy znaleźli skarb i że zajął się skradzionym zegarkiem, zamiast przekazać nam informacje, co się stało ze znalezionymi monetami. Z opisu możemy wnioskować, że prace przy korycie Bachy prowadzone były w miejscu, gdzie rzeczka nie była skanalizowana, z pewnością gdzieś bardzo blisko starówki. Być może więc kosztowności odsłoniła ziemia dźwigająca dziś ciężar ulicy Uniwersyteckiej, w tamtych czasach strumień płynął w tym miejscu odkryty.
Co się mogło stać ze znaleziskiem? Do muzeów tego typu eksponaty trafiały wtedy niezmiernie rzadko. Dowodzą tego losy kolejnego interesującego nas skarbu.

Zapleśniałe talary

„W Toruniu znaleziono dzisiaj w czerwonym spichrzu pp Damanna i Kordesa, tuż pod wierzchem ziemi w sklepie dwa żelazne kubły, pełne zapleśniałych pieniędzy wielkości talarów” - poinformował toruński dziennik w maju 1888 roku. Odkrycie musiało być niezwykle interesujące. Gazeta tym razem nie wspominała o skradzionych przy okazji zegarkach, a nawet w kolejnym wydaniu wróciła do tematu. „Skarb znaleziony wczoraj w Toruniu, w sklepie czerwonego spichrza pp. Damanna i Kordesa, do następujących spada liczb. Znaleziono 800 sztuk talarów z lat 1763-1803, dwuzłotówek (10 sgr) 1140 sztuk i stempel pruski”.
Znalezisko jest bardzo interesujące, chociażby dlatego, że Czerwony Spichrz, w którego piwnicy 127 lat temu znaleziono wiadra z monetami, jest dziś siedzibą działu Muzeum Okręgowego zajmującego się historią i dziejami Torunia.
- Mamy w swoich zbiorach takie talary, ale absolutnie nie w takich ilościach - mówi Adam Musiałowski, muzealny numizmatyk.
Jaki los spotkał zatem monety? Zapewne taki sam, jak kosztowności odnalezione kilka lat później pod Chełmżą.
„Z pod Chełmży donoszą, że na polach lipienickich wykopało sześciu robotników skarb mieszczący się w dwóch urnach w głębokości jednego metra pod ziemią - informowało polskie pismo w lutym A. D. 1899. - Były w nich srebrne i złote monety bite w Toruniu z popiersiem króla polskiego Jana Kazimierza i pas ze zamkiem złotym i koroną polską. Robotnicy podzielili między siebie pieniądze a pas porąbali na sześć części”.

50 procent zysku

W ten sposób ludzka chciwość pozbawiła nas wielu cennych pamiątek z przeszłości. Szkoda, bo przepisy pruskie były dla znalazców bardzo łaskawe. Odkrywca miał prawo do połowy wartości odnalezionego skarbu, nie mógł go jednak nikomu bez wiedzy władz sprzedać.
Wzmianki o muzeach przy okazji tego typu odkryć pojawiały się dość rzadko. Jeden z takich wyjątków dotyczył placu budowy fabryki pierników na rogu obecnych ulic Jęczmiennej i Sukienniczej.
„Przy kopaniu fundamentów pod nowy budynek fabryki pierników R. Thomasa wydobyto z ziemi większą ilość srebrnych monet i urnę, którą wcielono do muzeum miejskiego” - donosiła „Gazeta Toruńska” w maju 1904 roku
To jednak tylko kropla w morzu. Gdyby wszystkie znalezione przed laty monety trafiały do muzeum, placówka ta mogłaby dziś przypominać amerykański Fort Knox. Katalogi znalezisk są czasami tak samo nieczytelne jak notatki gazetowe sprzed wieku, można w nich m.in. znaleźć jednak różne ciekawe informacje.
W 1882 roku podczas kopania fundamentów przy jednym ze staromiejskich toruńskich kościołów natrafiono podobno na starą piwnicę. W niej, poza gruzem i ludzkimi szczątkami znajdowało się również ok. 2000 monet, pochodzących głównie z XV i XVI wieku.
W roku 1884 podczas kopania studni obok jednego z domów przy Rynku Nowomiejskim robotnicy mieli natrafić na około 1000 monet z XVI i XVII wieku. Co ciekawe, podobno niektóre z nich miały być bardzo starannie wykonanymi falsyfikatami.
Tak się odkrywało skarby kiedyś. Miejmy nadzieję, że toruńskie piaski nie zostały pod tym względem całkowicie wyeksploatowane i jeszcze nas czymś zaskoczą. Albo może niech nadal leżą schowane, abyśmy ich nie zmarnowali?

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na nowosci.com.pl Nowości Gazeta Toruńska