Dworzec Północny, czyli mała stacja o wielkim znaczeniu [RETRO]

Ile to już lat minęło? Listę obiektów przeznaczonych do rozbiórki, na której znajdował się toruński Dworzec Północny, Polskie Koleje Państwowe opublikowały w 2015 roku.

W odpowiedzi na to, wspólnie z różnymi społecznikami i pasjonatami, zorganizowaliśmy akcję ratowania dworca. Zakończyła się ona sukcesem, władze miasta przystąpiły do negocjacji z PKP w sprawie nieodpłatnego przekazania nieruchomości. Chyba nikt wtedy nie przewidywał, że będą one trwały cztery lata. Wreszcie dobiegły końca, w czwartek radni mają podjąć ostateczną decyzję w tej sprawie.

Po wyremontowaniu dworzec miałby przede wszystkim służyć mieszkańcom. Czytelnicy z szybko rozrastających się okolicznych osiedli często zwracali uwagę, że czegoś w stylu domu kultury czy chociażby miejsca, do którego można przyjść na spacer, im brakuje.

My swego czasu zaproponowaliśmy, aby wykorzystać stację oraz zabytkowy parowóz jaki stoi na Kluczykach (taki sam jak ten, który w 1910 roku przyprowadził na Dworzec Północny pierwszy pociąg) i reaktywować sezonowe połączenie kolejowe na Barbarkę. Osada leśna dzięki temu mogły zyskać kolejną atrakcję i może nieco odetchnęłaby, bo nie byłaby już tak rozjeżdżana przez samochody.

POLECAMY

Tyle o przyszłości. Niewielki budynek ma również wielkie znaczenie dla historii Torunia.

Można powiedzieć, że opierał się o niego jeden z najważniejszych filarów miejskiej gospodarki.

„W tym roku przebyły granicę pod Silnem 1653 tratwy z drzewem, 383 więcej aniżeli w roku ubiegłym - informowała „Gazeta Toruńska” na początku grudnia 1896 roku. - Drzewo reprezentowało wartość mniej więcej 25,5 miliona marek”.

Aby usprawnić przepływ takiej masy drewna i pieniędzy, potrzebne było odpowiednie zaplecze: portu drzewnego, magazynów, kolei i budynku giełdy. Z giełdą się nie udało, reszta, z większymi bądź mniejszymi problemami, powstała.

Przymiarki do budowy portu trwały od lat 80. XIX wieku, sukcesem udało się je uwieńczyć 110 lat temu.

„Otwarcie portu drzewnego i prowadzącej do niego kolejki odbywa się dzisiaj z udziałem przedstawicieli władz i licznej publiczności - pisała „Gazeta Toruńska” 6 października 1909 roku. - Z Berlina przybył minister robót publicznych. Celem portu jest pozyskanie miejsca dla tratew z drzewem podczas załatwiania formalności celnych. Port położony jest przy kępie korzenieckiej osiem kilometrów od środka miasta, ma 45 hektarów obszaru i może pomieścić 170 tratew. Koszta budowy wynoszą trzy miliony marek”.

Port Drzewny powstał pod kierunkiem Augustyna Borczyńskiego. Nas w tym przypadku interesuje jednak przede wszystkim słowo „kolejka”, czyli linia, która w 1909 roku połączyła dworzec na Mokrem z Portem Drzewnym. Ten odcinek torów został oddany do użytku 7 października 1909 roku, jak informowała wtedy prasa, sięgał „aż do stacyi północnej”. Linia była rozbudowywana i sięgnęła do Czarnowa.

„Długość toru nowej kolejki z Torunia do Czarnowa wynosi 28 klm., a na przestrzeni tej urządzonych jest 9, a z przystankiem portu flisackiego 10 stacyi. (...) Kolejka ta będzie zabierać tylko wagony 2 i 3 klasy, a osobnych wagonów dla kobiet i nie palących nie ma. Na bilety targowe do Torunia i karty niedzielne do wszystkich stacyi jest cena zniżona o tyle, że zwyczajny bilet uprawnia również do podróży powrotnej. Kolejka ta oddana zostanie do użytku publicznego prawdopodobnie w połowie grudnia r.b”. - informowała „Gazeta Toruńska” 21 października 1909 roku.

Ostatecznie linia została otwarta 28 lutego A.D. 1910. W uroczystości wziął udział fotograf niestety, często dziś publikowane zdjęcie zrobił na stacji w... Czarnowie. Nie znamy żadnej fotografii Dworca Północnego z tamtych czasów.

Pociągi na nowej linii woziły pasażerów i drewno. We wrześniu 1911 roku na Dworcu Północnym pojawiło się coś jeszcze.

„Balon wojskowy M 1 zwieziono wczoraj w czwartek do Torunia - pisała „Gazeta Toruńska” 11 września 1911 roku. - Statek napowietrzny spakowany w czterech wagonach kolejowych pozostanie na dworcu Toruń Północ aż do piątku, 15 bm., do którego to dnia hala balonowa i wszelkie przygotowania mają być ukończone. Niebawem rozpoczną się też jego wzloty”.

Tak też się stało. Pierwszy obiekt latający, jaki wystartował w Toruniu i poszybował nad dachami miasta, przyjechał na Dworzec Północny i tu został wyładowany.

Sam Dworzec Północny niebawem stał się natomiast stacją węzłową. Decyzja o budowie linii z Torunia do Unisławia, z której do dziś zachował się tylko odcinek prowadzący do bazy paliw w Zamku Bierzgłowskim, zapadła na początku XX wieku.

Tworzony etapami szlak, choć nazwany unisławskim, przez kilka dekad łączył Toruń z Chełmnem. Jako pierwsze zaczęły powstawać właśnie jego północne odcinki. Odbiory torów między Unisławiem, Starogrodem i Chełmnem rozpoczęły się już latem 1902 roku. W okolicach Torunia budowa rozpoczęła się trzy lata później.

POLECAMY

„Koszta nowej kolejki z Torunia do Unisławia obliczono na 1577000 marek, którą to sumę złoży Towarzystwo Akcyjne - donosił toruński dziennik w październiku 1908 r. - Z akcyj przejmuje państwo 40 procent, a 10 procent toruńskie towarzystwo budowy przystani dla drzewa; 20 procent łoży prowincya, a resztę pokryć musi toruński powiat wiejski i miejski. Miasto samo złożyć ma na ten cel 232 tysiące marek”.

Cały szlak do Unisławia otwarty został 1 lipca 1912 roku. Między oboma miastami kursowały cztery pary pociągów, poranne były skomunikowane ze składami jadącymi do Chełmna. Donosząc o otwarciu linii, prasa poinformowała, że już w pierwszą niedzielę po oddaniu torów, z Torunia wyjedzie specjalny pociąg turystyczny do Barbarki.

Budowa stacji na Barbarce zaczęła się rok wcześniej.

„Na torze kolejki z Torunia do Unisławia urządzona będzie w pobliżu pięknego miejsca wycieczkowego Barbarki stacya kolejowa - informowała „Gazeta Toruńska” w maju 1911 roku. - „Przystanek będzie w miejscu, gdzie tor przeżyna drogę z Szynwałdu do Barbarki”.

Budynek dawnej stacyjki stoi do dziś, biegnąca obok droga nie prowadzi już jednak do Szynwałdu (z niem. Schönwalde - piękny las), ale na Wrzosy.

Pierwszy pociąg wakacyjny na Barbarkę ruszył zaraz po otwarciu linii kolejowej do Unisławia, czyli w lipcu 1912 roku.

„Pierwszy niedzielny pociąg do Barbarki był bardzo obsadzony. Ogółem sprzedano na trzech dworcach toruńskich 700 biletów, dowodem to, że Barbarka jest ulubionem miejscem wycieczkowem dla toruniaków - relacjonowała „Gazeta Toruńska” 10 lipca 1912 roku. - Niespodzianką tylko było dla wycieczkowiczów, a nawet wywołało pewne niezadowolenie, iż ceny biletów niedzielnego pociągu nie były zniżone i trzeba było płacić za podróż zawrotną 80 fenigów, co dla liczniejszych rodzin jest nieco za drogo”.

Dworzec Północny obsługiwał na ogół ruch lokalny, miał jednak w swojej historii epizod międzynarodowy. Stąd w 1991 roku odjechali żołnierze radzieccy.

POLECAMY

Warto obejrzeć: Policyjna specgrupa w Kujawsko-Pomorskiem