Dziś w Albumie przedstawiamy mało znane dzieje podgórskiego pomnika ku czci poległych za ojczyznę pruskich żołnierzy

W pierwszych latach XX w., w okresie świetności Podgórza, powstało tam kilka „pomnikowych” inwestycji. Jedną z nich był pomnik pruskiego żołnierza.

Najbardziej znaną budowlą z tamtych czasów, bo zachowaną do dziś, jest gmach ratusza i poczty z 1907 roku (ul. Poznańska 63/65), dziś pełniący zupełnie nieurzędowe funkcje (mieszkania, przychodnia). Wielką inwestycją miejską była gazownia i zakład wodociągów, w planach był nawet... dworzec kolejowy Toruń Podgórz.

Z naszej pamięci zniknął za to zupełnie Kriegerdenkmal - pomnik ku czci poległych pruskich żołnierzy. „Zniknął” też Rynek, w przestrzeni którego, na tle wielkich zabudowań browaru, ustawiony był monument. W obu przypadkach sprawiły to wojenne zawieruchy - powrót Torunia do Macierzy (18 I 1920), kiedy polskie wojsko zniosło pomnik, oraz wielki wybuch na torach kolejowych (24 I 1945), kiedy zrujnowane zostało centrum Podgórza, wraz z browarem.

Ku czci „synów Podgórza”

Potrzebę uczczenia pamięci „synów Podgórza”, którzy oddali życie za ojczyznę, członkowie Kriegerverein (związek kombatantów) formułowali już w 1901 roku. Ich starania o wzniesienie monumentu stały się bardziej konkretne w związku z budową ratusza i porządkowaniem przestrzeni centrum miasta. We wrześniu 1907 roku komitet budowy pomnika ustalił plan działania, ale dyskusyjna była kwestia lokalizacji monumentu: park miejski (ob. ul. Parkowa) czy plac w Rynku przed browarem Thomsa?

Pomnik zaprojektował rzeźbiarz-kamieniarz z Torunia Sally Meyer, wszystko za 5000 marek. Jego konkurent, rzeźbiarz-kamieniarz Alexander Irmer z Torunia, zadeklarował, że zadanie zrealizuje za niższą kwotę. Odbyły się dwie wizje lokalne w Rynku, z modelem pomnika projektu Meyera, z udziałem burmistrza, radnych i architekta Richarda Kuhra z Torunia (projektował gmach ratusza). Odsłonięcie zaplanowano na Sedantag (święto Sedanu, rocznicy bitwy w 1870 r.), tj. 2 września 1908 roku. Podgórski pomnik poległych żołnierzy miał być znacznie skromniejszy, niż starszy, okazały monument w Toruniu (1880 r.), zaprojektowany przez berlińskiego architekta Johannesa Otzena.

W maju 1908 roku rozpoczęły się prace przy fundamencie, w czerwcu cokół był już ogrodzony żelaznym łańcuchem. Dla odpowiedniego oświetlenia pomnika planowano zakup dwóch kandelabrów. Na cokole z czerwonego granitu ustawiona była figura szturmującego żołnierza ze sztandarem w ręku, wszystko o wysokości 5 m, a na czołowej ścianie postumentu zawisła brązowa tablica z napisem ku pamięci żołnierzy podgórskich, którzy zginęli śmiercią bohaterską za ojczyznę.