Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Gdzie znajdują się najstarsze cmentarze w Toruniu?

Szymon Spandowski
Szymon Spandowski
W kościelnych kryptach chowani byli ludzie najbogatsi i najbardziej znaczący
W kościelnych kryptach chowani byli ludzie najbogatsi i najbardziej znaczący Grzegorz Olkowski
Pamięć nie jest nieśmiertelna. W Toruniu znajduje się wiele cmentarzy, o których z różnych powodów już nikt nie pamięta. Nasi przodkowie spoczywają m.in. przed główną siedzibą magistratu.

„Przy pracach ziemnych nad Wisłą w pobliżu ulicy Świętego Ducha znaleźli robotnicy większą ilość kości ludzkich, które prawdopodobnie pochodzą z czasów, gdy na tym miejscu stał klasztor pod nazwą Świętego Ducha, od którego i ulica tę nazwę nosi”.

Informacja ta pojawiła się w „Gazecie Toruńskiej” pod koniec lutego 1903 roku. Robotnicy trafili na pozostałości klasztoru benedyktynek zburzonego przez Szwedów podczas potopu. Takich komunikatów w prasie było więcej, w mieście sporo się budowało i podobne odkrycia nikogo nie dziwiły. Wiadomo było, że ziemia wokół świątyń i w miejscach, gdzie świątynie kiedyś stały, jest poświęcona. Tam właśnie znajdowały się najstarsze toruńskie nekropolie.

- O cmentarnej przeszłości terenów wokół kościołów na toruńskiej starówce generalnie już nie pamiętamy, tuż przy murach świątyń parkują dziś samochody - mówi dr Michał Targowski, historyk z UMK. - Te cmentarze funkcjonowały jednak do końca XVIII wieku.

Pamiątki po nich można zobaczyć do dziś. Cmentarną przeszłość mają arkady przed wejściem do kościoła mariackiego. Przy bramie prowadzącej na teren kościoła św. Jakuba stoi ossuarium, wokół świątyni zostały wyeksponowane znajdujące się wcześniej wewnątrz kościoła płyty nagrobne.

Pod asfaltem i w kryptach

Zmarli spoczywający na nieco dziś zapomnianych najstarszych toruńskich nekropoliach przypominają o sobie podczas różnych prac prowadzonych wokół kościołów oraz w ich wnętrzach. Kilka lat temu na kości zmarłych, spoczywających na przykościelnym cmentarzu, trafili drogowcy zajmujący się przebudową ulicy Świętego Jana. W sposób mniej gwałtowny do miasta umarłych weszli archeolodzy, którzy prowadzili badania podziemi najstarszego kościoła w Toruniu. W jednej z dwóch sprawdzonych przy tej okazji krypt znaleźli 200 pochówków.

Zobacz także:687 pupili spoczywa na cmentarzu dla zwierząt w Toruniu [ZDJĘCIA]

- Prawie wszystkie były z inicjałami i datami na trumnach - mówi Lidia Grzeszkiewicz-Kotlewska, która kierowała pracami. - Pochówki pochodziły z XVIII i początków XIX wieku.

W kościelnych kryptach chowani byli ludzie najbogatsi i najbardziej znaczący. Na tamten świat zostali wyprawieni odpowiednio odziani w kontusze, buty, czapki, biżuterię. Wszystkie odkryte przez archeologów przedmioty zostały zinwentaryzowane, czekają na dalsze badania.

Z pieskiem na cmentarz

O tym, że wiekowe toruńskie kościoły to nie tylko strzelisty gotyk, lecz również miejsce spoczynku naszych przodków, pamięć nas zawodzi. Ta amnezja staje się jeszcze bardziej dotkliwa tam, gdzie nie tylko cmentarze, ale i świątynie zniknęły praktycznie bez śladu. Jednym z takich miejsc jest plac podominikański, służący dziś m.in. jako wybieg dla psów. Pozostałości stojącego tam kiedyś średniowiecznego kościoła św. Mikołaja wykorzystują również bezdomni. To, co dziś znajduje się na powierzchni ziemi, każdy widzi. A co kryje się pod ziemią? Badający teren zburzonego w XIX wieku kościoła i klasztoru archeolodzy odkryli m.in. kilkanaście grobowców rodzinnych, w tym kilka pochodzących z wieków średnich. W jednym z nich spoczywało dwoje ludzi, przy czym pan - tu ciekawostka - musiał być sprowadzony na miejsce spoczynku z daleka, trumna była owinięta nasączonymi dziegciem tkaninami.

- Trafiliśmy również na grób osoby duchownej - mówi Lidia Grzeszkiewicz-Kotlewska. - Dostojnik został pochowany przy samym ołtarzu i miał przy sobie coś, co mogło być pastorałem.

Poświęcona ziemia otacza również budynek byłej świątyni ewangelickiej na Rynku Nowomiejskim. W tym miejscu wiatr historii hulał na całego. Stojący tu pierwotnie ratusz Nowego Miasta został w XVII wieku zamieniony na świątynię luterańską. Na początku XIX wieku budynek jednak zburzono, by częściowo na jego fundamentach postawić gmach stojący tam obecnie. Mimo tych wszystkich zmian, podczas prowadzonych tam niedawno prac przy fundamentach koparka wydobyła kości dawnych mieszkańców Nowego Miasta.

Jedna z największych zapomnianych toruńskich nekropolii znajduje się przed głównym budynkiem magistratu. Tam, gdzie dziś stoi pawilon przy al. Solidarności, do XV wieku wznosiły się mury kościoła św. Krzyża. Jak wynika z najnowszych ustaleń, fundamenty poszukiwanego od dawna kościoła św. Wawrzyńca znajdują się pod skwerem przed dawną Damroką, pod asfaltem Czerwonej Drogi archeolodzy odnaleźli natomiast pozostałości kościoła św. Jerzego. Przy każdej z tych świątyń był cmentarz, ludzi w tym miejscu chowano jednak w zasadzie do połowy XX wieku.

- Poza pochówkami średniowiecznymi, wokół kościoła były również pochówki z czasów napoleońskich i II wojny światowej - wspomina badania prowadzone na terenie kościoła św. Krzyża Lidia Grzeszkiewicz-Kotlewska.

Na CCK

Ludzkie kości odkrywane były podczas każdej z licznych prowadzonych w tym miejscu inwestycji. Przewożono je na Centralny Cmentarz Komunalny, gdzie ponownie były grzebane.

Przy okazji warto przypomnieć, że w rejonie skrzyżowania Czerwonej Drogi i Szosy Chełmińskiej do 1811 roku znajdował się pierwszy cmentarz św. Jerzego, najstarsza nekropolia położona poza murami miasta. W tym miejscu nadal spoczywają kości wielu zasłużonych torunian. Kilka płyt nagrobnych uratowanych ze zlikwidowanego na początku XIX wieku cmentarza można dziś zobaczyć na dziedzińcu Ratusza Staromiejskiego, w kościele przy ul. Podgórnej oraz w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków przy ul. Łaziennej.

Wspominając zmarłych, warto również zapalić znicz bawarskim obrońcom miasta z 1813 roku, których kości spoczywają w rejonie ul. Legionów i Bawarczyków. Warto także wspomnieć zmarłych pochowanych w niedawno odkrytych masowych grobach na Glinkach.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na nowosci.com.pl Nowości Gazeta Toruńska