Izba zbita z prostych desek

„Ostrzegam, żeby nie młotkiem łupać, ale piłką rozrzynać cegłę, gdyż 3-calowa sieczka z paździorami w glinie zmieszana jak wyschnie, to do wielkiej zakamieniałości przychodzi”.

<!** Image 2 align=none alt="Image 172579" sub="Kolejne etapy budowy domu z gliny i słomy - od wznoszenia fundamentów obłożonych kamieniami począwszy / Fot. Archiwum Janusza Świderskiego">Tak pisał Piotr Aigner w poradniku z 1791 roku „Budownictwo wieyskie z cegły glino-suszonej”.

Komu się marzy chata?

Komu by się chciało sieczkę z paździorami godzinami gnieść, żeby w niej zamieszkać? Mieszczuchom, znudzonym patrzeniem na betonowe bloki i z głowami pełnymi ekologicznych przykazań, głoszących m.in., że dom musi oddychać i być zintegrowany z naturą. A gdzie wieżowcom do natury!

<!** reklama>- Mieszkam w kamienicy z cegły - mówi pani Monika z Bydgoszczy. - Mówią, że dom z cegły jest zdrowy. Niestety, moje mieszkanie do najzdrowszych nie należy i to chyba z mojej winy. Wybierałam przecież najtańsze materiały. Podłoga z paneli, okna plastikowe, drzwi wewnętrzne - sklejka i okleina. Ocieplenie - styropian. Farba na ścianach mieni się być ekologiczną, ale czy można mieć pewność, że taka jest? Marzy mi się wyrzucić te sztuczności i wprowadzić do mieszkania tylko drewno, może kamień, farby na bazie wapna. Planuję w przyszłości zbudować dom. Na pewno będę się starała, żeby był jak najbardziej naturalny.

<!** Image 3 align=none alt="Image 172579" sub="Kolejne etapy budowy domu z gliny i słomy - od wznoszenia fundamentów obłożonych kamieniami począwszy / Fot. Archiwum Janusza Świderskiego">Naturalny, czyli jaki? Z gliny, słomy, drewna, kamienia? To coraz częściej rzeczywistość. Domy z piasku, gliny i słomy mają nawet swój profil na Facebooku. Zarządza nim fundacja Earthhandsandhouses. Biobudowle powstają niejako w opozycji do budownictwa standardowego. Jak bowiem sądzą ich zwolennicy, zalety obiektów standardowych nie równoważą strat ponoszonych z ich powodu przez środowisko naturalne. I przytaczają dane z USA: 136 mln ton odpadów budowlanych pochodzi z domów nowo powstałych oraz z rozbiórek (to ponad kilogram przypadający na każdego człowieka dziennie), budynki pochłaniają 12 procent całkowitego zużycia wody pitnej w USA, zużywają 40 procent materiałów pierwotnych na świecie (ponad 3 mld ton rocznie), 25 procent lasów wycinanych w USA. Są odpowiedzialne za 50 procent emisji chlorowcopochodnych węglowodorów CFC, mają 40 procent udziału w wysypiskach w USA (efekt odpadów budowlanych).

<!** Image 4 align=none alt="Image 172579" sub="Kolejne etapy budowy domu z gliny i słomy - od wznoszenia fundamentów obłożonych kamieniami począwszy / Fot. Archiwum Janusza Świderskiego">Nie takie proste

Jarema Dubiel z Fundacji Earthhandsandhouses wybudował dwa naturalne domy. Pomieszkuje w nich latem, ale niewykluczone, że „glinianki” staną się głównym adresem jego rodziny.

- To nie jest proste budownictwo - przestrzega ekolog. - Nie wystarczy przeczytać starą książkę, żeby bez problemu postawić budynek. Proszę pamiętać, że autorzy rozmaitych publikacji zwykle po 10 czy 50 latach nie opisują w następnych książkach, jak się mają te domy.

Czekanie na słomę

- Glina nie może być za tłusta, a słoma to osobna historia, pełna tajemnic warsztatu, którymi fachowcy od biodomów niechętnie się dzielą - wyjaśnia Jarema Dubiel. - Powiem tylko, że nie każde zboże nadaje się do wykorzystania na placu budowy. Słoma musi mieć złoty kolor i złoty połysk, co jest oznaką jej odporności na grzyby i wilgoć. Gdy ja wznosiłem swoją chałupkę, o czwartej nad ranem pojechałem z rolnikiem na pole, by sprawdzić, czy nie ma już rosy. Gdyby ten człowiek ściął wilgotne zboże, dom mógłby zacząć gnić! Zboże pokryte czarnymi plamkami też się nie nadaje, bo zaczyna porastać je grzyb. Lepiej poszukać innej słomy albo nawet poczekać do następnych zbiorów. Kolejna sprawa to czas. Takich domów nie wznosi się w pięć minut. Znam ludzi, których pośpiech skłonił do budowania w czasie przymrozków. Klocki ze słomy zaczęły gnić. Trzeba budować zgodnie z naturalnym cyklem przyrody, wtedy będzie dobrze.

Glina i słoma to niejedyny naturalny budulec. „Szaleńcy” budują z ziemi. Tyle że nie każda ziemia nadaje się do tego, by z niej pod ciśnieniem wyciskać cegły. Znowu potrzebne są wiedza i intuicja.

Klocki z ziemi to najstarszy budulec świata. Tę technologię wykorzystują mieszkańcy Ameryki, Australii, Nowej Zelandii. W Polsce są firmy, gotowe taki dom postawić, ale jeszcze daleko im do tworzenia zjawiskowych budowli, jakie już powstały na świecie. Jednym z ciekawszych przykładów domu z ziemi jest rezydencja Redding w Scottsdale w Arizonie. Skorzystano z gleby, która znajdowała się na terenie wznoszonej rezydencji, przez co budynek zintegrował się pod względem kolorystyki i budulca z otoczeniem.

Ziemia jest zbijana w szalunkach. Powstają płaskie, pionowe powierzchnie. W takiej ścianie łączyć można z glebą inne składniki, np. słomę, glinę, kruszywo. Istotne są proporcje między składnikami.

A na dachu tundra

W Kanadzie istnieje Centrum Kultury „Nk’Mip Desert Cultural Center”, którego ozdobą jest mur ze sprasowanej ziemi o długości 80 m, wysokości 5,5 m i szerokości 60 cm, co czyni go najdłuższą ziemną ścianą w tej części świata.

W Polsce ziemny domek powstaje w Pasłęckim Parku Ekologicznym: sprasowana pod ciśnieniem ziemia, drewno, a na dachu ogród z roślinnością tundrową, nie wymagającą pielęgnacji. Budowę finansuje Komitet Badań Naukowych. Czuwają nad nią naukowcy z Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Zapowiadają, że stan budynku będą obserwować przez wiele lat. Podpowiadają gminom, by zainteresowały się naturalnym budownictwem, które może być alternatywnym rozwiązaniem dla drogich i nieekologicznych budynków socjalnych.