Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Kujawsko-Pomorskie. Wspaniałe gotyckie kościoły w naszych miastach – niezwykła kapsuła czasu

Marek Weckwerth
Marek Weckwerth
Przedstawiamy gotyckie kościoły w miastach Kujaw i Pomorza, które pierwotnie znajdowały się na terenie państwa krzyżackiego. Na zdjęciu ogromny kościół świętych apostołów Piotra i Pawła w Chełmnie
Przedstawiamy gotyckie kościoły w miastach Kujaw i Pomorza, które pierwotnie znajdowały się na terenie państwa krzyżackiego. Na zdjęciu ogromny kościół świętych apostołów Piotra i Pawła w Chełmnie Fot. Marek Weckwerth
Kościoły wzniesione w chrześcijańskich już, a jednak wciąż barbarzyńskich czasach, to budowle, które nieprzerwanie od średniowiecza zachwycają. Pełnią nie tylko funkcję sakralną, ale są także żywym świadectwem kunsztu dawnych budowniczych.

Co ciekawe, określenie „styl gotycki” nie narodziło się w średniowieczu, a w dobie renesansu. Uważa się, że jego autorem był XV-wieczny malarz, filozof i architekt Leon Battista Alberti, który w ten sposób wyraził barbarzyński charakter trendu w budownictwie i sztuce. Barbarzyński, bowiem znacznie bardziej surowy, wręcz prymitywny, jeśli porównać go do sztuki antycznej. Alberti utożsamiał ten styl z najeźdźcami, którzy ostatecznie wpłynęli na upadek cesarstwa rzymskiego – z germańskim plemieniem Gotów. Alberti przyczynił się do deprecjacji tego, co w budownictwie i sztuce przyniosły wieki średnie.

A jednak styl gotycki znalazł swój doskonały wyraz w wielu majestatycznych i misternie zdobionych budowlach, by nawet nie wspominać o skarbach ich wyposażenia.

Kościoły wzniesione w chrześcijańskich już, a jednak wciąż barbarzyńskich czasach, to budowle, które nieprzerwanie od średniowiecza zachwycają. Pełnią nie tylko funkcję sakralną, ale są także żywym świadectwem kunsztu dawnych budowniczych. Zobacz zdjęcia w poniższej galerii.

Ten surowy styl nadwiślański

Choć rzeczywiście są także świątynie bardzo surowe w swym wyrazie. Te, które możemy oglądać w naszym regionie, można do nich zaliczyć, bo jakże daleko im do gotyckich katedr w Mediolanie, Kolonii, Paryżu, Pradze, Reims… Długo można wymieniać te wspaniałości.

Kujawsko-Pomorskie. Oto kościoły gotyckie w naszym regionie. Wyjątkowe zdjęcia!

Ten „nasz”, regionalny nurt w stylistyce średniowiecznych budowli sakralnych nazywany jest często stylem gotyku nadwiślańskiego. Jest znacznie skromniejszy od zachodnioeuropejskich. Nie ma w nim lekkości, a przeciwnie – coś co można w wielu przypadkach porównywać do zamków, czy generalnie budowli obronnych.

Bogu i obronie przed nieprzyjaciółmi poświęcone

Trudno się dziwić, skoro pierwsze kościoły gotyckie na naszych ziemiach (mówimy o stronie formalnej, bo przecież Konrad Mazowiecki nie oddał Krzyżakom ziemi chełmińskiej na własność i ostatecznie wróciła do Polski) budowane były przez Krzyżaków tak, aby przynajmniej przez jakiś czas można było w nich odpierać ataki nieprzyjacielskich wojsk.

Krzyżacy mieli już doświadczenia jak budować wyniesione z wypraw krzyżowych, potem podczas obecności na Węgrzech, wreszcie na ziemi chełmińskiej, na której starli się z wojowniczymi i pogańskimi plemionami Prusów i Litwinów. Stąd właśnie masywne, przysadziste ściany kościołów, niewielkie okna, często potężne wieże zwieńczone krenelażem.

Kujawsko-Pomorskie. Wiejskie kościoły krzyżackie. Surowe piękno zaklęte w kamieniu i cegle [zdjęcia]

Cechą charakterystyczną wielu kościołów gotyckich (podobnie jak zamków), zwłaszcza na terenie państwa krzyżackiego, ale nie tylko, było zastosowanie w celach dekoracyjnych zentówki (zeszklonej cegły ceramicznej), którą układano w dekoracyjne wzory (romby).

Jak to w miastach krzyżackich bywało

Dziś prezentujemy miejskie kościoły dawnego państwa krzyżackiego (wiejskie już przedstawiliśmy). Różnica między tymi w miastach i na wsiach wyrażała się w wielkości - generalnie im większy i ważniejszy był ośrodek miejski, tym jego świątynia, zwłaszcza fara, była bardziej okazała i bogatsze kryła wyposażenie.

Zawieruchy dziejowe wymiotły wyposażenie

W tak krótkim tekście (także w podpisach pod zdjęciami) nie sposób opisać nawet fragmentu historycznego bogactwa wyposażenia kościołów, które zachowało się z zawieruch dziejowych – bitew toczonych podczas wojen Polski z Krzyżakami czy z potopu szwedzkiego, wreszcie z II wojny światowej i licznych pożarach. A trzeba zdać sobie sprawę, że większość wyposażenia przepadła.

Na zubożenie wystroju kościołów wpłynęła także reformacja i przejęcie bardzo wielu świątyń przez wyznawców nowego nurtu w religii chrześcijańskiej. Bywało bowiem, że protestanci pozbywali się religijnych obrazów, jako że nie oddawali czci obrazom ani figurom świętych, a przynajmniej uważali, że kult obrazów nie zapewnia zbawienia.

Tym samym zniszczeniu uległo wiele gotyckich dzieł. Niektóre tylko były potem wyławiane przez wiernych z rzek (bo i tak się ich pozbywano) i przenoszone do kościołów, które ostały się w rękach katolików.

Nie oznacza to, że w wielu kościołach w miastach nie zachowały się bezcenne dziś dzieła średniowiecznych twórców. Najlepszym przykładem jest gotycki kościół, dziś katedra w Toruniu.

To też może Cię zainteresować

Student z UMK zlokalizował 97 obiektów

Prof. Mieczysław Kunz z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu zainteresował nas pracą swojego dyplomanta - Jarosława Czerepowickiego, która dotyczy kościołów gotyckich ziemi chełmińskiej i która składa się z części opisowej (dokumentacyjnej) oraz internetowej interaktywnej mapy (wraz z kartami obiektów).

W ramach pracy udało się zlokalizować i przedstawić charakterystykę 97 budowli sakralnych w stylu gotyckim, zlokalizowanych w historycznych granicach ziemi chełmińskiej. Całość dostępna jest pod adresem: gotyk.info

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Rowerem przez Mierzeję Wiślaną. Od przekopu do granicy w Piaskach

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Kujawsko-Pomorskie. Wspaniałe gotyckie kościoły w naszych miastach – niezwykła kapsuła czasu - Gazeta Pomorska

Wróć na nowosci.com.pl Nowości Gazeta Toruńska