Lata 30. Tak powstawało osiedle ZUS przy ul. Mickiewicza [RETRO]

Pierwszy modernistyczny wielorodzinny budynek mieszkalny w Toruniu stanął przy ul. Jagiellońskiej. Został wzniesiony w 1928 roku w ramach Funduszu Kwaterunku Wojskowego, według projektu warszawskiego architekta Kazimierza Tołłoczki. Stoi do dziś, ale przy ul. Gregorkiewicza, w jaką kilkanaście lat temu zmienił się ten odcinek Jagiellońskiej. Nam kilka lat temu opowiadał o tym dr hab. Michał Pszczółkowski, znawca modernizmu. Od niedawna można jednak powiedzieć, że w Toruniu modernizm mówi sam. Dzięki grze miejskiej Modernizm Talking, jaką przygotowała Książnica Kopernikańska. Gra miała premierę 7 września.

W takim razie my również podążymy dziś podobnym szlakiem. Na osiedle Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych. Zbudowane - jak podkreślały gazety - w stylu i tempie amerykańskim. Roboty przy ulicy Mickiewicza rozpoczęły się 3 września 1932 roku. 31 sierpnia roku następnego reporterzy „Dnia Pomorskiego” donosili, że osiedle, a w zasadzie nowa dzielnica, jest niemal gotowa.

„Całość budowli składa się z sześciu bloków, z których każdy posiada trzy wejścia i trzy klatki schodowe - czytamy. - Mieszkania są typu kryzysowego: jedno-, dwu- i trzypokojowe, racjonalnie rozmieszczone celem jak najdalej idącego wyzyskania zabudowanej przestrzeni. Mimo tej tendencji oszczędnościowej w rozmieszczeniu ubikacyj (pomieszczeń - red.) wewnętrznych, większość mieszkań posiada pokoiki dla służących i łazienki, dla tych zaś, które łazienek nie mają, urządzono w każdym bloku po dwie łazienki wspólne, z których lokatorzy będą mogli korzystać za uprzedniem zgłoszeniem w administracji domów”.

W każdym mieszkaniu znajdowała się instalacja elektryczna i gazowa, każde mieszkanie posiadało kuchenkę gazową, a niektóre mieszkania trzypokojowe, także balkony.

„Bloki będą oddane całkowicie na mieszkania dla pracowników i urzędników Dyrekcji Kolejowej, która jak wiemy, w bliskich dniach zacznie przenosić się do Torunia - czytamy dalej. - Sprawa ta została uregulowana osobną umową z Zarządem Miasta, który zresztą swego czasu oddał bezpłatnie place pod budowę. 140 mieszkań już zostało wynajętych przez pracowników Dyrekcji”.

Gazeta chwaliła kierownictwo budowy, że zwróciło specjalną uwagę na odpowiednie urządzenie placów między blokami. Pojawiły się tam kwietniki, boiska dla dzieci itp.

W drugiej połowie września 1933 roku wszystko już było gotowe. Do niedoszłego gmachu Urzędu Wojewódzkiego wprowadzały się pierwsze wydziały Dyrekcji Kolei, a na nowe osiedle pierwsi jej pracownicy. Ich śladem podążyło „Słowo Pomorskie”. Przytaczamy całą relację, bo jest ciekawa.

„Przejdźmy się teraz dla odmiany na ulicę Mickiewicza, gdzie przy zbiegu tej ulicy z ul. Matejki i Derdowskiego wyrosła jakby cała nowa dzielnica. -Zdaleka już widoczna jest świeża biel murów tych sześciu okazałych bloków mieszkalnych.

Wchodzimy wejściem od strony ulicy Matejki. Równiutka jak stół, wyasfaltowana droga przecina teren domów z zachodu na wschód. Droga ta przecina na pół dwa obszerne dziedzińce mające wygląd niezwykle pociągający, w całem tego słowa znaczeniu „europejski”. Są to obszerne place podzielone na trawniki, ścieżynki do spacerów, placyki zabaw dla dzieci z piaskiem i basenami z wodą. Istny raj dla dziatwy! Na każdym dziedzińcu na obu krańcach po pięć wygodnych ławek dla odpoczynku. W środku między dziedzińcami specjalne pawilony zamknięte mieszczą kubły do śmieci domowych. Estetycznie, praktycznie i co najważniejsze - higjenicznie! Później pawilony te porośnięte będą pnączami. Podniesie to jeszcze bardziej estetyczny wygląd dziedzińców.

Wszystkie sześć bloków odznaczają się podbijającą oko prostotą i niewymuszonością w stylu budowy. Wszystkie sześć zbudowane są zarówno wewnątrz jak i zewnątrz podług szablonu, co zresztą odbija się bardzo korzystnie na całości wyglądu tego zakątka. Cały teren okolono estetycznym żelaznem ogrodzeniem siatkowem. Od strony ul. Mickiewicza założono szeroki chodnik z flizów. Nieco węższy chodnik, a obok niego trawnik pobiegł wzdłuż domów od strony ul. Matejki.

Mieszkań w całym kompleksie budynków jest 168, w tem 3-pokojowych 28, 2-pokojowych 88 i 1-pokojowych 52. Do wszystkich mieszkań prowadzą jednakowo wykonane drzwi z numerem kolejnym, skrzynką do listów i „judaszem”. Przy każdych drzwiach, oczywiście, dzwonek (raczej brzęczyk, jako ostatni wyraz nowoczesności).

Mieszkania są nieduże i dosyć niskie (2.85m), ale zato maja wielkie okna dające dużo światła. Część mieszkań posiada łazienki, a dla lokatorów nieposiadających łazienek są łazienki wspólne obok wspólnej pralni umieszczonej na poddaszu.

Na dachu założono specjalne krokwie żelazne dla anten radjowych. Mieszkania narożne posiadają balkony.

Mieszkać w tych domach niewątpliwie będzie bardzo przyjemnie, acz cokolwieczek… drogo. Za mieszkanie 1-pokojowe czynsz miesięczny wynosi 40-45 zł, za dwupokojowe od 60 do 80 zł, trzypokoj. Od 90 do 105 zł, zależnie od tego, czy mieszkanie jest z balkonem i łazienką lub bez. Gdy się kalkulację zrobi podług kosztów budowy, to może to i nie jest dużo, gdy wszelako weźmie się pod uwagę budżet miesięczny tych wszystkich na skromnych stanowiskach pracowników, którzy tam mieszkać będą, to ceny raczej są obliczone na zbyt pośpieszną amortyzację kosztów budowy.

Życie ma jednak swoje wymagania, czego dowodem, że prawie wszystkie mieszkania są już wynajęte, a do 47 mieszkań już wprowadzili się nowi lokatorzy.

Tym nowym obywatelom naszego grodu, przybywającym z Gdańska, życzymy w nowej ich siedzibie błogosławieństwa Bożego i wszelkiej pomyślności”.