Liliputy z Olesna były słynne na całym świecie. Jest o nich książka [WIDEO]

Czytaj dalej
Fot. Zdjęcia z książki Adelheid Glauer
Mirosław Dragon

Liliputy z Olesna były słynne na całym świecie. Jest o nich książka [WIDEO]

Mirosław Dragon

Adelheid Glauer napisała książkę o swoich słynnych krewniakach z Olesna, którzy przed wojną występowali przez carem, cesarzem, królami i papieżem.

Swoją karłowatość potrafili przekuć w atut. Ich hasło reklamowe brzmiało: „Mały, ale ho, ho!”. W słynnym parku rozrywki Prater w Wiedniu zbudowali nawet całe Miasto Liliputów.

Ale kiedy w rodzinie oleskiego mistrza rzeźnickiego Mathiasa Glauera urodziły się trzy karły po kolei, nikomu nie było do śmiechu.

Urodzenie się trzech niepełnosprawnych synów było dla rodziców ogromnym szokiem, zwłaszcza że Mathias i Klara Glauerowie byli normalnego wzrostu. W sumie mieli 7 dzieci.

O tym, że trzej synowie są dotknięci karłowatością, rodzice nie dowiedzieli od razu po ich narodzinach. Zostało to stwierdzone dopiero, kiedy każdy z nich miał 5-6 lat. Wszyscy czterej wraz z kuzynem Adolfem mieli po 90-95 cm wzrostu. Pozostałe rodzeństwo miało normalny wzrost: siostry Minna, Else, Wali oraz brat August, który był wręcz potężnym dryblasem, miał 190 cm wzrostu!

- Dzisiejsza medycyna poradziłaby sobie z brakiem hormonu wzrostu, na który cierpieli Heinrich, Bruno i Paul. Na przełomie XIX i XX wieku nie znano jednak terapii hormonalnej – mówi dr Adelheid Glauer, autorka świeżo wydanej książki „Glauer’s Royal-Midgets. Wszechstronny zespół liliputów z Olesna”.

Zbieżność nazwisk nie jest przypadkowa. Ojciec pochodzącej z Olesna, mieszkającej od lat w Niemczech Adelheid Glauer był kuzynem oleskich liliputów.

Bracia Heinrich (najstarszy, urodzony w 1885 r.), Bruno (ur. 1890) i Paul (ur. 1901) mieli po 90-95 cm wzrostu. Do swojego zespołu wzięli też swojego kuzyna Adolfa (ur. 1903).

Co ciekawe, Adolf w wieku 18 lat przestać grał na scenie, ponieważ... nagle urósł. Ożenił się jednak z karlicą z zespołu. Jego kuzyni do końca życia mieli poniżej metra wzrostu.
- To byli mali ludzie, ale wielcy artyści – podkreśla dr Adelheid Glauer. - Ich upośledzenie fizyczne w żaden sposób nie wpłynęło na ich rozwój intelektualny. Dzięki pracowitości i talentowi tym małym ludziom udało się osiągnąć prawdziwą wielkość!

Podbój świata zaplanował najstarszy Heinrich. W 1914 roku ukończył szkołę w Oleśnie. Pojechał do swojego wuja Felixa Glauera, który był nauczycielem we Wrocławiu. Wuj pomógł mu dostać się do zespołu liliputów C.H. Schäfersa w Berlinie. Później dołączył do niego także Bruno. Obaj bracia z Olesna już w 1914 r. wystąpili w Wiosce Liliputów we francuskim Lyonie. Stamtąd pojechali do Hiszpanii, a później do Holandii, skąd wrócili do Niemiec (Olesno było wówczas niemieckim miastem Rosenberg O/S).

Zanim jednak wyjechali z Lyonu w dalszą podróż, trafili na 8 tygodni do francuskiego więzienia. Wybuchła I wojna światowa, w której Niemcy i Francja byli wrogami.

Po powrocie do domu zdecydowali, że razem z Paulem i Adolfem stworzą kwartet. W szczytowym okresie popularności ich zespół liczył 30 artystów i występował na całym świecie!

W Trzeciej Rzeszy nie było już miejsca dla karłów

Po pierwszych występach we Francji, Hiszpanii i Holandii dwóch braci z Olesna Heinrich i Brunio Glauerowie, po powrocie do domu zdecydowało, że razem z trzecim lilipucim bratem Paulem oraz kuzynem Adolfem stworzą kwartet.

Razem nie tylko jeździli na występy, ale także zamieszkali w jednym domu. Z czasem zespół rozrósł się do oktetu (8-osobowej grupy), a w szczytowym okresie popularności zespół liczył 30 artystów!

Zespół Liliputów z Olesna (Glauers Liliputaner-Truppe) występował ze spektaklami teatralnymi, występami cyrkowymi, koncertami i rewiami.

W 1922 r. po raz pierwszy wyjechali na tournee do Ameryki. Występowali tam m.in. na wiecach poparcia dla Calvina Coolidge’a, który w 1924 roku został prezydentem USA.

Bracia Glauerowie zyskali światową sławę. Z tournee byli m.in. w Egipcie, Turcji, Japonii, Włoszech, Hiszpanii, Norwegii, Szwecji, Rosji i Wielkiej Brytanii. Występowali nie tylko przed prezydentem USA, ale także przed rosyjskim carem Mikołajem II. Zespoły liliputów cieszyły się wówczas popularnością, a bracia z Olesna potrafili z tej mody skorzystać.

- Żaden ze wcześniejszych ani późniejszych mieszkańców Olesna nie zdobył tak dużej światowej popularności, jak bracia Glauerowie – mówi dr Adelheid Glauer.

W słynnym parku rozrywki Prater w Wiedniu bracia z Olesna zbudowali w 1934 roku własne Miasteczko Liliputów, gdzie można było zobaczyć karły w miniaturowych domach. W miasteczku była także lilipucie warsztaty rzemieślnicze, poczta, teatr, cyrk, a nawet więzienie.

Lata trzydzieste były apogeum popularności braci Glauerów z Olesna. Nazwę swojego zespołu Glauers Liliputaner-Truppe przemianowali po angielsku na Glauer’s Royal Midgets (Królewskie Karły Glauerów).

Po wybuchu II wojny światowej bracia z Olesna byli akurat na tournee w Wielkiej Brytanii. Tak jak po wybuchu I wojny światowej, znów trafili za kratki. Byli przecież obywatelami Trzeciej Rzeszy. Zostali internowani przez brytyjskie władze, ale wkrótce wydalono ich z kraju.

Wrócili do Niemiec, ale Glauer’s Royal Midgets nie mogi już więcej występować za granicą

Ich Miasteczko Liliputów w Praterze w Wiedniu zamknięto w 1940 roku.

W rodzinnym mieście w Haus der Heimat (dzisiejszym Miejskim Domu Kultury) zorganizowali jeszcze galę ze spektaklem „Królewna Śnieżka i Siedmiu Krasnoludków”
- Najstarsi oleśnianie pamiętają ten występ do dzisiaj! - mówi dr Adelheid Glauer.

Nazistowskie władze w końcu zmusiły braci do rozwiązania swojego zespołu.

- W świecie nazistowskie ideologii rasowej nie było miejsca dla karłów - mówi dr Adelheid Glauer.- I tak mieli szczęście. Ich międzynarodowa sława prawdopodobnie uratowała im życie i ocaliła od zagłady w komorze gazowej albo od śmiertelnego zastrzyku. Osoby niepełnosprawne w hitlerowskich Niemczech były zabijane.

Doktor Josef Mengele, zwany Aniołem Śmierci, do swoich okrutnych eksperymentach medycznych w Auschwitz używał siedmioro rodzeństwa z innej znanej rodziny karłów Ovitzów (była to rodzina rumuńskich Żydów). Z pewnością zostaliby zagazowani po zakończeniu eksperymentów, tak bowiem działał doktor Mengele. Paradoksalnie, mieli jednak szczęście. Podczas wojny długo udało im się ukrywać. Do Auschwitz trafili dopiero w maju 1944 r. Jak wszyscy Żydzi, mieli od razu po przyjeździe do Auschwitz trafić do komory gazowej. Podczas selekcji na rampie kolejowej zauważył ich jednak właśnie Josef Mengele. Zdecydował, że cała rodzina Ovitzów (również ci norlanego wzrostu) nie pójdą do komory gazowej, tylko zostaną poddani eksperymentom medycznym. Ovitzom udało się doczekać wyzwolenia obozu w styczniu 1945 r.

Niemiecki naukowiec Wernher von Braun do testów rakiety wojskowej V-2 (czyli hitlerowskiej Wunderwaffe - cudownej broni, która miała odmienić losy wojny) również używał karłów. Kilku z nich straciło przy tym życie.

Bracia Glauerowie ocaleli, ale to był koniec ich wspaniałej kariery. Po II wojnie światowej zespół liliputów z Olesna już się nie odrodził, zresztą dawni cyrkowi artyści byli już panami w średnim wieku.

Szef grupy Heinrich żył w swoim rodzinnym Oleśnie aż do śmierci.Zmarł w 1970 roku. Jego grób stoi do dzisiaj na oleskim cmentarzu komunalnym.

Bruno został po kolejnym tournee zespołu w Stanach Zjednoczonych i tam się osiedlił. Po wojnie jednak wrócił schorowany i w 1946 roku zmarł w oleskim szpitalu św. Anny.

Adolf od kilku lat nie był już członkiem zespołu, ponieważ nagle… urósł.Najmłodszy z rodziny Paul zamieszkał w Berlinie Zachodnim i nadal występował na scenie. Zagrał też w trzech filmach: „Nawet karły były kiedyś małe” Wernera Herzoga oraz „Obrazie pewnej pijaczki” i „Freak Orlando”, oba w reżyserii Ulriki Ettinger. Zmarł w 1984 roku.

Z majątku nie zostało nic

W latach świetności bracia Glauerowie z Olesna zarabiali krocie. Nie trwonili pokaźnych honorariów. Przede wszystkim wspomagali swoja rodzinę z Olesna, zwłaszcza dwie siostry: Minnę i Elsę, które zostały starymi pannami, ponieważ obawiały się, że ich dzieci też byłyby karłami.

190-centymetrowy brat August i również miał takie obawy. Ożenił się, ale nie miał własnych dzieci. Adoptował tylko syna Eduarda. Tylko jedna siostra Wali wyszła za mąż i urodziła dziecko. Miała jedną córkę - Trudel. August mieszkał cały czas w Oleśnie i pełnił rolę menedżera Glauer’s Royal Midgets. Siedziba zespołu mieściła się pod adresem Schulstrasse 2 w Oleśnie, czyli w domu rodzinnym Glauerów (dzisiajsza ulica Lompy). Budynek ten został już dawno rozebrany.

W latach prosperity bracia Glauerowie mieli także swoje biuro w Berlinie przy Schumannstrasse 2.

Zyski z występów inwestowali w nieruchomości. Heinrich zbudował we Wrocławiu dwie 4-piętrowe kamienice: przy dzisiejszej ul. Sienkiewicza i ul. Lwowskiej. Kamienicę przy u. Sienkiewicza sprzedał po wojnie, żeby mieć pieniądze na utrzymanie. Dzisiaj w budynku mieści się Hostel Alien. Kamienica przy ul. Lwowskiej została znacjonalizowana i rozebrana.

Bruno kupił willę w górach w Kotlinie Kłodzkiej. W Oleśnie bracia kupili pola, przy dzisiejszej ul. Słowackiego. Dzisiaj na dawnych polach stoi największe oleskie osiedle mieszkaniowe. Spółdzielcze bloki mieszkalne zbudowano tam w latach 70.

Bracia Glauerowie mieli już dość mieszkania w domach, w którym ciężko im dosięgnąć do klamki, dlatego w Oleśnie przy ul. Kluczborskiej 2 zbudowali okazały dom z wnętrzami dostosowanymi dla karłów!

- Dom został niestety zburzony w styczniu 1945 r., po wejściu Armii Czerwonej do Olesna – mówi dr Adelheid Glauer. - Szkoda, dzisiaj mogłoby to być ciekawe Muzeum Liliputów z pamiątkami z ich podróży i występów po świecie.

Heinrich Glauer zamieszkał w szopie stojącej w podwórzu, którą przebudował na cele mieszkalne. Tam mieszkał aż do śmierci w 1970 roku.

Dzisiaj Zespół Liliputów z Olesna jest już zapomniany nawet w ich rodzinnym mieście, dlatego Adelheid Glauer, mieszkająca w Oleśnie wydała prawie 100-stronicowy album, w którym pozbierała pamiątki po swoich słynnych stryjach.

- W książce jest bardzo dużo zdjęć oraz pocztówek, które najlepiej świadczą o sławie braci Glauerów – mówi dr Adelheid Glauer.

Nie wystarczy być liliputem

Bracia Glauerowie wzbudzali zaciekawienie i podziw na całym świecie, ale nie tylko swoim lilipucimi rozmiarami. Przygotowywali wszechstronne widowiska z elementami cyrku, teatru, tańca i muzycznych koncertów.

Paul Glauer był uzdolnionym skrzypkiem. To właśnie on grał pierwsze skrzypce podczas koncertów. Paul był zresztą multiinstrumentalistą, podczas koncertów czasem występował także z batutą dyrygenta.

Bruno grał na perkusji. Jadąc na tournee do Stanów Zjedoczonych (takie trasy trwały nawet po trzy lata!), mali artyści nauczyli się stepowania i grania jazzu, aby zabawiać amerykańską publiczność tym, co zna i lubi. Zespół liliputów Olesna wystawiał nawet całe opery, aczkolwiek były to oczywiście opery rozrywkowe, muzyczne widowiska komediowe.

Ba, bracia z Olesna musieli nawet nauczyć się grać w piłkę nożną. Jednym z ich występów było bowiem utworzenie „najmniejszej drużyny piłkarskiej świata”.

Lista znanych osób, przed którymi występowali bracia z Olesna, jest imponująca. Na tej liście znajdują się nie tylko prezydent USA Calvin Coolidge i ostatni car rosyjski Mikołaj II, ale także papież Pius XI, król Hiszpanii Alfons XIII, król Szwecji Gustaw V, cesarzem Japonii Hirohito i prezydentem Turcji Mustafą Kemalem Atatürkiem.

Swoje występy bracia Glauerowie wykorzystywali nie tylko do rozbawiania publiczności, ale także edukowania, kim są karły i że nie należy ich wyśmiewać.

Goście Miasteczka Liliputów w wiedeńskim Praterze razem z biletem na występ dostawali broszurę pt. „Co chcielibyście wiedzieć o życiu karłów”.

Malutcy artyści przekonywali w niej: „Jesteśmy dokładnie tacy sami jak inni ludzie, mamy normalnych rodziców i rodzimy się w normalny sposób. Intelektualnie jesteśmy na wysokim poziomie i nie potrzebujemy specjalnego traktowania. Tak jak wszyscy ludzie chodzimy do szkoły, zdobywamy różne zawody: kupca, zegarmistrza czy krawcowej. Jednak niestety, mimo wykształcenia nikt nas nie chce przyjąć do pracy ze względu na mały wzrost. Dlatego decydujemy się na działalność artystyczną”.

Słynny węgierski karzeł Herr Gont mówił: „Im mniejszy jest człowiek, tym większe ma zmartwienia”. Sam mierzył zaledwie 75 cm.

Będąc karłem, trzeba naprawdę hartu ducha, żeby przekonywać cały świat, że „mały, ale ho, ho!”.

Jak można zdobyć książkę o Liliputach z Olesna
Książkę o liliputach z Olesna „Glauer’s Royal-Midget’s. Wszechstronny zespół liliputów z Olesna” autorstwa Adelheid Glauer można kupić u Artura Wiatra, w Oleśnie przy ul. Targowej 4. Album kosztuje 30 zł .

Książka jest w języku niemieckim. Ostatni rozdział, będący streszczeniem książki, jest w języku polskim.

Album zawiera ponad sto archiwalnych fotografii, pocztówek, plakatów i artykułów.

Mirosław Dragon

Jestem dziennikarzem oraz wydawcą online „Nowej Trybuny Opolskiej" i portalu internetowego Nto.pl


Można do mnie pisać: mdragon@nto.pl lub dzwonić: 510 026 553.


Jestem dziennikarzem multimedialnym: oprócz pisania artykułów, robię też zdjęcia, a także nagrywam i montuję reporterskie wideo.


Moje artykuły i materiały dziennikarskie miały w ubiegłym roku łącznie ponad 25 milionów odsłon.


Wykrywam afery, patrzę władzy na ręce, ale też opisuję historię lokalną, przedstawiam interesujące inicjatywy i ciekawych ludzi.


Najbardziej szczęśliwy jestem wtedy, gdy uda się pomóc potrzebującym ludziom, chorym dzieciom. To są momenty, kiedy okazuje się, że jesteśmy z czytelnikami i darczyńcami jedną wielką rodziną!

Polska Press Sp. z o.o. informuje, że wszystkie treści ukazujące się w serwisie podlegają ochronie. Dowiedz się więcej.

Jesteś zainteresowany kupnem treści? Dowiedz się więcej.

© 2000 - 2024 Polska Press Sp. z o.o.