Makowiec - przepis na pyszne ciasto na Boże Narodzenie. Dlaczego w święta jemy mak? Oto PRZEPISY. Jak upiec struclę makową?

Jedzenie potraw z makiem w przeddzień Bożego Narodzenia miało zapewnić domowi dostatek. Ale symbolika maku była, według etnografów, nie tylko taka. Zapewne z uwagi na swoje właściwości usypiające mak symbolizował śmierć, a także tajemniczą granicę między życiem i śmiercią. Pomagał żywym nawiązać kontakt z umarłymi. Dawni Słowianie potrawy z makiem spożywali podczas uroczystości pogrzebowych. Dodając do maku ziarna pszenicy czy miód symbolicznie łączono odchodzenie z powitaniem. Uwaga! Na Wschodniej Słowiańszczyźnie obsianie granic pola makiem mogło zabezpieczyć gospodarstwo przed zarazą. Pomoże, nie pomoże, spróbować można, na pewno będzie ładnie wyglądało…

Żeby jednak z powodu tej pogrzebowej symboliki nie popaść w przygnębienie, dodajmy, że mak bywał też symbolem płodności i atrybutem obrzędów weselnych. To dlatego, że ziarenek w jednym owocniku, czyli makówce, jest bardzo dużo. Na Litwie i w Inflantach pannę młodą obsypywano owsem, jęczmieniem, bobem i makiem, by nie doświadczyła niedostatku.
Wigilijną kutię z makiem natomiast dziewczęta rzucały o powałę. Jeśli mak się do sufitu przykleił, można było spodziewać się rychłego, szczęśliwego zamążpójścia.

Polskie regionalne wigilijne desery z maku w gruncie rzeczy są do siebie podobne. Podstawę każdego z nich stanowi słodka masa makowa.

1. By przygotować kutię, pochodzącą z dawnych południowo-wschodnich kresów Polski, należy mak sparzyć wrzątkiem, odsączyć i zmielić, najlepiej dwukrotnie. Potem trzeba go utrzeć z miodem, oczywiście w misce zwanej makutrą. Następnie mak mieszamy z ugotowaną na miękko (ale nie sklejoną) pszenicą, dodając pokrojone bakalie, w tym daktyle i figi, a także orzechy. Kto chce potrawę wzbogacić smakowo słodką śmietanką, musi liczyć się z tym, że deser nie będzie się nadawać do zbyt długiego przechowywania.
2. Mak na łamańce przygotowuje się niemal tak jak na kutię. Niektórzy do makowo-miodowo-bakaliowej masy dodają roztopione masło. W masę makową wbija się owe łamańce, czyli rodzaj kruchych ciasteczek (składniki na kruche ciasto to: mąka, cukier puder, schłodzone masło, żółtka).
3. Wielkopolskie, popularne zresztą też w innych regionach kraju, kluski z makiem to z kolei masa makowa zmieszana z domowymi kluskami z makaronowego ciasta, ugotowanymi tak, jak gotuje się makaron. Niektóre przepisy sugerują lekkie podsmażenie masy makowej na maśle.
4. Do śląskich makówek zamiast kruchych ciasteczek czy klusek używa się pokrajanej na kromki bułki lub chałki. Masę z maku, ugotowanego w mleku, zmieszanego w takcie gotowania z miodem, bakaliami i orzechami, przekłada się, warstwowo, bułką. Kromki zwykle dodatkowo moczy się w mleku. Deser należy schłodzić przed podaniem.

Królem makowych deserów świątecznych jest oczywiście zawijany makowiec, czyli strucla makowa. Przysmak ma długą historię. Ponoć w 1681 roku piekarz króla Jana III Sobieskiego upiekł olbrzymią struclę z wizerunkiem królowej Marysieńki. Został za to sowicie wynagrodzony.

A oto dwa przepisy ze starych (XX-wiecznych) poradników kulinarnych.

Pierwszy pochodzi z „Dobrej kuchni” pod red. Marii Szczygłowej.
Składniki ciasta:

• 1 kg mąki,
• 2 szklanki mleka,
• 5 żółtek i 2 całe jaja,
• 25 dag cukru,
• 20 dag masła,
• pół laski wanilii lub cukier wanilinowy,
• skórka otarta z cytryny,
• szczypta soli.

Nadzienie: 50 dag maku, 30 dag cukru, 2 białka, 6 dag masła, pół laski wanilii, skórka pomarańczowa.

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA
Wyrobić ciasto drożdżowe. Mak opłukać, wsypać do wrzącej wody, zagotować i odstawić na pół godziny. Potem odsączyć i trzykrotnie zmielić. Utrzeć z cukrem. Dodać stopione masło, wanilię, pokrajane skórki pomarańczowe i białka ubite na pianę. Delikatnie wymieszać. Wyrośnięte ciasto cienko rozwałkować. Rozsmarować na nim masę makową. Zwinąć w rulon, odstawić do wyrośnięcia. Wyrośnięte strucle posmarować roztrzepanym jajkiem. Wstawić do nagrzanego piekarnika i piec około 45 minut. Żeby strucle się nie zdeformowały, można piec je zawinięte w papier do pieczenia.

Drugi przepis opatrzony jest zapewnieniem, że „zawsze się udaje”.
Przygotowanie nadzienia. Pół kg maku zalewamy zimną wodą tak, żeby sięgała centymetr nad powierzchnię maku. Gotujemy, a gdy zacznie wrzeć, odstawiamy pod przykryciem na 8-10 godzin. Potem mak dwukrotnie mielimy wraz z kilkoma herbatnikami. Mieszamy z jajkiem, szklanką cukru i 2 łyżkami miodu, dodając orzechy, migdały, rodzynki.

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA
Przygotowanie ciasta. Składniki: 1 kg mąki tortowej, 12 dag drożdży, ¾ kostki rozpuszczonego i ostudzonego masła, 2 całe jajka i 2 żółtka, ¾ szklanki cukru, szczypta soli, ewentualnie aromat. Ciasto wyrobić, dodając, jeśli jest za gęste, trochę ciepłego mleka. Ostawić do wyrośnięcia. Podzielić na 4 części, rozwałkować je na cienkie placki. Placki posmarować masą makową (warstwa powinna mieć ok. 1 cm grubości) i zwinąć. Makowce owinąć papierem do pieczenia i włożyć do nagrzanego piekarnika. Upieczone strucle polukrować.