Mała Holandia nad Wisłą

Charakterystyczne chaty, kościoły, cmentarze, czasami również wiatraki, ale nie tradycyjne polskie koźlaki, ale murowane „holendry”. Nad Wisłą wciąż jeszcze widać pamiątki po mennonitach.

<!** Image 2 align=right alt="Image 134341" sub="Nagrobek z cmentarza mennonitów w Wielkiej Nieszawce / Fot. Jan Oleksy">Mennonici pojawili się pod Toruniem pod koniec XVI wieku, gdy, uciekając przed prześladowaniami religijnymi w zachodniej Europie, znaleźli bezpieczne schronienie w Rzeczypospolitej. W Dolinie Wisły osiedlał ich król, ziemię nadawali również biskupi, choć mennonici byli protestantami. Osadnicy mieli zagwarantowane wszelkie swobody, w zamian za to płacili podatki i regulowali dolinę królowej polskich rzek, zamieniając krajobraz z leśno-bagiennego na niemal holenderski.

- Mamy nadzieję, że w okolicach Torunia uda się założyć park etnograficzny poświęcony mennonitom - mówi Hubert Czachowski, dyrektor Muzeum Etnograficznego w Toruniu. - Na razie jednak nie mogę powiedzieć na ten temat nic więcej, bo na razie są to plany, ale bardzo się tym zagadnieniem interesujemy.

Dzięki toruńskiemu muzeum niebawem ukaże się książka na temat architektury mennonickiej i olenderskiej w Dolinie Wisły. „Etnografik” ma w swoich zbiorach chatę mennonicką, a w skansenie obok arsenału stoją nagrobki przeniesione z cmentarzy mennonickich, w tym z nekropolii w podtoruńskiej Wielkiej Nieszawce.

<!** reklama>- To ciekawy cmentarz - mówi Anna Zglińska ze stowarzyszenia „Czyż Nie”, które zajmuje się ratowaniem ewangelickich nekropolii w regionie. - Na jednym z nagrobków jest napisane, że pochowany tam człowiek urodził się zniewolony, a umarł w kraju wolnym. Odszedł z tego świata w 1939 roku, ale po tym, gdy Polskę zajęli Niemcy.

Mała i Wielka Nieszawka być może również znajdzie się na terenie planowanego parku etnograficznego. Poza pochodzącym z XVII wieku cmentarzem, zachowało się tam jeszcze kilka domów, a także piękna pomennonicka kaplica z końca XIX wieku, która teraz służy katolikom.

WARTO WIEDZIEĆ

Po rozbiorach menonici stracili przywileje, które gwarantowali im polscy królowie, większość z nich emigrowała najpierw do Rosji, potem do Stanów Zjednoczonych. Ci, którzy tego nie zrobili, opuścili te tereny w latach 20., gdy Dolina Wisły znów znalazła się w polskich rękach. Pozostali wyjechali stąd po 1945 roku, dziś po mennonitach zostały tylko budynki i cmentarze.