Metafizyczne życie słonia

Od XIX stulecia myśliwi i podróżnicy opowiadali o sekretnych cmentarzyskach w Afryce i Azji, gdzie słonie przychodzą umierać. Najnowsze odkrycia dowodzą, że za tymi legendami kryją się fakty.

<!** Image 2 align=right alt="Image 143195" sub="Naukowcy zakładają, że zrozumienie przez słonie czym jest śmierć to konsekwencja społecznego życia tych zwierząt. ">Podobno gdy słoń poczuje, że na skutek podeszłego wieku lub choroby śmierć się do niego zbliża, wyrusza na cmentarzysko. Takie sekretne miejsca, w których te zwierzęta umierają, istnieć mają od tysiącleci zarówno w Afryce, jak i w Azji. Mówią o tym przekazy lokalnych plemion, opowiadają myśliwi, podróżnicy i łowcy przygód.

Ukryte przed ludźmi cmentarzysko słoni znajdować się ma w okolicach świętego miasta Anardhupara na Sri Lance, wyspie zwanej niegdyś Cejlon. Podobna nekropolia ma znajdować się też w Bhutanie. Również na Czarnym Lądzie ma być kilka cmentarzysk słoni. Jak twierdził pod koniec XIX stulecia angielski łowca W.D.M. Bell, odkrył on we wschodniej Afryce, na północ od ówczesnego Jeziora Rudolfa, posępną równinę usianą szczątkami słoni.

<!** reklama>Oddają hołd zmarłym?

Podobnego odkrycia miał też dokonać w pierwszych latach XX wieku inny Anglik, major James Powell-Cotton, który tak opisał je w swych dziennikach:

<!** Image 3 align=left alt="Image 143195" sub="Niegdyś wielu awanturników wzbogaciło się, rabując kość słoniową z sekretnych cmentarzysk.">„Byłem zdziwiony, gdy stwierdziłem, że cała okolica zarzucona jest resztkami kości. (...). W żadnej z mych licznych podróży przez kraj słoni nie myślałem, bym kiedyś trafił na szkielet jednego z tych zwierząt, o których śmierci przewodnicy nie potrafią nic powiedzieć. Mój przewodnik nazwał tę okolicę miejscem, gdzie słonie przychodzą umrzeć” i zapewniał mnie, że gdy słonie czują się chore, przezornie przychodzą z daleka, by tu złożyć swe kości. Słyszałem o tych cmentarzach od kupców Swahili, którzy mówili, że niekiedy znajdowali w takich miejscach więcej kości słoniowej, niż mogli ze sobą zabrać.

Wszystko to malownicze opowieści, ale czy słonie faktycznie rozumieją znaczenie takiego pojęcia i stanu, jak śmierć?

Zdaniem zespołu naukowców z Uniwersytetu w Sussex, jest to możliwe. Uczeni ci ustalili, że słonie rzeczywiście okazują poruszenie na widok zmarłych współplemieńców. Naukowcy postawili nawet hipotezę, że słonie oddają hołd krewnym, którzy odeszli z tego świata.

Już wcześniej zoologowie odnotowywali wyraźne zainteresowanie słoni szczątkami zmarłych krewnych. Widywano fizjolgiczne objawy tego zainteresowania w postaci strużek wydzieliny z gruczołów skroniowych. Jednak dopiero teraz naukowcy zajęli się tym niezwykłym zachowaniem.

Zespół brytyjskich i kenijskich badaczy analizował tego rodzaju zachowania u słoni afrykańskich (Loxodonta africana) z Parku Narodowego Amboseli w Kenii. Eksperci zaobserwowali, w jaki sposób słonie z kilkunastu rodzin reagowały na podrzucane im w odległości ok. 25 metrów kły i czaszki słoni oraz szczątki innych zwierząt - bawołów i nosorożców. Okazało się, że słonie były zainteresowane przede wszystkim czaszkami innych słoni. Przejawiały to dotykając i obwąchując je trąbami, a od czasu do czasu delikatnie trącając nogą. Przeprowadzono też inne, podobne eksperymenty.

Z dotychczasowych badań wynika że, poza ludźmi, zainteresowanie ciałami swoich zmarłych przejawiają nieliczne zwierzęta. Przykładowo, szympansy długo pozostają przy zwłokach swojego partnera, ale opuszczają je, gdy tylko pojawią się oznaki rozkładu. Zainteresowanie szczątkami dawno nieżyjących osobników swego gatunku obserwowano do tej pory tylko wśród ludzi, podkreślają brytyjscy naukowcy.

Śmierć w rodzinie

Zrozumienie przez słonie, czym jest śmierć, może, zdaniem naukowców, wiązać się ze strukturą stada tych zwierząt. Słonie tworzą oparte na matriarchacie społeczności, silnie ze sobą związanych krewnych. Śmierć w takiej rodzinie może więc być dużym wydarzeniem, wpływającym na hierarchię i relacje między jej członkami.

Jeśli więc słoń rozumie, czym jest śmierć i jest poruszony zgonem współplemieńca, to może i cmentarzyska słoni nie są legendą? Biorąc pod uwagę wspomniane nowe odkrycia, możemy spodziewać się, że ukryte nekropolie olbrzymów istnieją oraz że metafizyczne skłonności słoni doczekają się pełnego wyjaśnienia przez naukowców.

Warto wiedzieć

Tak porozumiewają się lądowe giganty

Badania dr Caitlin O’Connell-Rodwell ze Stanford Center of Conservation Biology dowodzą, że słonie przekazują sobie złożone informacje.

Słonie porozumiewają się na duże odegłości za pomocą sygnałów sejsmicznych: wytwarzają dźwięki o niskiej częstotliwości rycząc lub uderzając stopami w ziemię, co odbierane jest przez inne słonie za pomocą receptorów znajdujących się w ich stopach.

Zdaniem dr O’Connell-Rodwell, uczeni wyróżnili już trzy akustyczne sygnały słoni afrykańskich: ostrzeżenie, pozdrowienie oraz hasło „ruszajmy”.