Niewidomi weterani bitwy warszawskiej maszerują na stolicę [ZDJĘCIA]

Przedwojenne zdjęcia z obchodów święta żołnierza, jak wtedy na ogół nazywano rocznicę bitwy warszawskiej, są do siebie bardzo podobne. Utrwaleni na nich żołnierze maszerują, pojazdy jadą, samoloty lecą. Można odnieść wrażenie, że im bliżej 1939 roku, tym robią to głośniej. W Narodowym Archiwum Cyfrowym jest jednak zdjęcie, które od pozostałych bardzo się różni. Pod pomnikiem Kopernika w Toruniu stoi dwóch niewidomych weteranów bitwy warszawskiej. Towarzyszą im dwa psy - przewodnicy. Z podpisu wynika, że weterani to starszy ułan Stanisław Grabarek oraz chorąży Mikołaj Waloszewski. Skąd się wzięli? Z Bydgoszczy.

"Dwaj zupełnie ociemniali żołnierze Wojsk Polskich Mikołaj Waloszewski i Stanisław Grabarek, obaj z Bydgoszczy, postanowili w dniu imienin Marszałka Józefa Piłsudskiego udać się jako turyści w towarzystwie dostarczonych przez Państwo z zakładu tresury psów pana Fr. Budy z Bydgoszczy do Warszawy, by złożyć hołd ukochanemu wodzowi z okazji "Cudu nad Wisłą" jako byli żołnierze, którzy w walkach w obronie Warszawy stracili wzrok - informował "Dzień Bydgoski" 25 lipca 1933 roku. - Wymarsz ociemniałych żołnierzy nastąpi dnia 26 bm z Bydgoszczy przez Fordon, Czarnowo, Toruń, Służewo, Nieszawę, Włocławek, Kowal, Lubień, Krośniewice, Kutno, Bedlno, Łowicz, Sochaczew, Błonie, Ożarów, Warszawę."

Do stolicy obaj weterani dotarli 14 sierpnia. Z marszałkiem się nie spotkali, przyjął ich za to wiceminister spraw wojskowych generał Sławoj-Składkowski.

POLECAMY:
Skyway 2018. Co, gdzie i kiedy?
TOP 14 najtańszych mieszkań w Toruniu
Toruń w latach 90. na zdjęciach z archiwum

"W dniu 14 bm o godz. 9 rano przybyło do Warszawy 2ch ociemniałych inwalidów wojsk polskich, a mianowicie chorąży Mikołaj Waloszewski kawaler krzyża Virtuti Militari i wielu innych odznaczeń oraz starszy ułan Stanisław Grabarek odznaczony krzyżem walecznych - czytamy w bydgoskim dzienniku. - Dwaj ociemniali inwalidzi znajdowali się w drodze z Bydgoszczy do Warszawy od 26 lipca. Całą drogę przebyli szczęśliwie serdecznie podejmowani we wszystkich miastach, w których się zatrzymywali przez organizacje Związku Legjonistów, POW, Strzelca i Związku Rezerwistów. Inwalidzi przebyli całą drogę samodzielnie kierowani przez psy Rolfa i Reno.
Na powitanie 2ch ociemniałych żołnierzy zebrali się o godz. 8 rano przy ul. Wolskiej 147 przedstawiciele Związku Stowarzyszeń Ociemniałych Żołnierzy RP, poseł major Wagner, kpt Wroczyński oraz przybyły specjalnie z Bydgoszczy prezes Związku Ociemniałych Żołnierzy na Wielkopolskę, Pomorze i Śląsk p. Perzyński.

Chorąży Waloszewski zameldował majorowi Wagnerowi swoje przybycie, zaznaczając, że celem ich podróży do Warszawy jest złożenie hołdu Pierwszemu Marszałkowi Polski Józefowi Piłsudskiemu w 13-tą rocznicę zwycięstwa pod Warszawą. Major Wagner w serdecznych słowach powitał ociemniałych żołnierzy gratulując im szczęśliwie odbytej podróży.

Po wspólnej fotografji inwalidzi wznieśli okrzyk powtórzony wielokrotnie na cześć Marszałka Józefa Piłsudskiego. Następnie chorąży Waloszewski oraz starszy ułan Grabarek wyruszyli w dalszą drogę prowadzeni przez psy do ministerstwa spraw wojskowych, gdzie o godz. 12 przyjął ich wiceminister spraw wojskowych gen. Sławoj Składkowski.

Polecamy: Toruń kiedyś i dziś PRZESUŃ SUWAK I ZOBACZ RÓŻNICĘ

P. wiceminister po przyjęciu meldunku zaznaczył, że nie omieszka zakomunikować o powyższem Panu Marszałkowi po jego powrocie do Warszawy, a następnie podjął przybyłych lamką wina.

Z kolei ociemniali inwalidzi udali się do Belwederu, gdzie wpisali się do księgi audjencjonalnej:
Ociemniali żołnierze Mikołaj Waloszewski i Stanisław Grabarek meldują posłusznie swoje przybycie pieszo z Bydgoszczy do Warszawy przy pomocy psów - przewodników, celem złożenia swojego najgłębszego żołnierskiego hołdu - Najukochańszemu Wodzowi Pierwszemu Marszałkowi Polski Józefowi Piłsudskiemu w 13tą rocznicę zwycięstwa nad Wisłą. Niech nasze kroki będą wyrazem uczuć jakie w sercach naszych żywimy i zachętą dla młodych pokoleń do pracy dla Państwa w myśl wielkich idei Budowniczego Niepodległości Najukochańszego naszego wodza. Dnia 14 sierpnia 1933".

Mimo wszystko pewnie było im przykro, że po takiej eskapadzie ukochanego wodza nie zastali. Piłsudski przebywał wtedy w Pikieliszkach.
Co wiemy o samych weteranach? W zasadzie nic, ale dzięki gazetom sprzed 85 lat zaraz dowiemy się wszystkiego.

"Chorąży Waloszewski, jak się dowiadujemy zamieszkuje stale w Bydgoszczy razem z żoną i trojgiem dzieci. W czasie wojny chorąży Waloszewski służył w 58 pułku piechoty, brał udział w walkach na Białorusi, wzrok stracił pod Warszawą ugodzony kulą nieprzyjacielską w głowę.

Starszy ułan Grabarek w czasie wojny służył w 16 pułku ułanów Wielkopolskich. Po bitwie pod Warszawą w szarży pułku pod Białymstokiem na cofającego się nieprzyjaciela od uderzenia lancy w oko stracił wzrok. Zamieszkuje stale w Bydgoszczy wraz z żoną i 5 dzieci, z których najstarsza córeczka liczy 11 lat a najmłodsza 1 rok. Przez dłuższy czas pracował samodzielnie jako mistrz szczotkarski."

Obaj panowie do Bydgoszczy wrócili już pociągiem. Nad Brdą zostali powitani 18 sierpnia.

Program Pirat – odc. 2

NowosciTorun