NIK: - Miliardy litrów wody zmarnowane na wsiach. Najwięcej w gminie Łysomice

Kontrola została przeprowadzona na terenie pięciu województw: kujawsko-pomorskiego, lubuskiego, mazowieckiego, opolskiego i pomorskiego. Objęła działalność 20 przedsiębiorstw wodociągowych w okresie 2019 - 2021 (30 września), w województwie kujawsko-pomorskim: Zakład Usług Komunalnych Łysomice w Gostkowie (powiat toruński), Zakład Gospodarki Komunalnej w Drzycimiu (powiat świecki), Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej w Brzuzem (powiat rypiński) i Zakład Usług Komunalnych Zławieś Wielka w Rzęczkowie (powiat toruński).

- W ponad połowie z 20 jednostek straty przekroczyły 30 proc. wody. W 45 proc. objętych kontrolą przedsiębiorstw straty wody odpowiadały ponad połowie objętości wody sprzedanej, a w sześciu jednostkach przekraczały 60 proc. tej objętości – informuje NIK.

Najgorzej w Kujawsko-Pomorskiem wypadł ZUK Łysomice, który tracił dziennie 4,4 metra sześciennego wody na kilometr sieci. Kolejny – ZGK w Brzuzem – 2,3 m³/1 km sieci, ZGK w Drzycimiu – 1,5 m³/1 km sieci, a ZUK Zławieś Wielka - 0,8 m³/1 km sieci.

NIK wskazuje, że straty ZUK Łysomice stale rosną: - W 2019 roku wynosiły 310 tys. m³ wody, tj. 38,3 proc.; w 2020 r. - 332,1 tys. m³ , tj. 40 proc.; a w I połowie 2021 r. - 166,9 tys. m³ , tj. 41,3 proc.
Wójt gminy Łysomice jest na urlopie. Urząd poinformował „Pomorską”, że od 1 września 2022 r. w ZUK Łysomice będą nowi prezes i rada nadzorcza, którzy mają za zadanie naprawić sytuację. W ramach programu Polski Ład Łysomice otrzymały 2 975 000 zł dofinansowania na modernizację systemu wodociągowego.

Straty wody w skontrolowanych gminach były powodowane przez częste awarie, które wynikały ze złego stanu technicznego sieci wodociągowej. - Awaryjność sieci wodociągowych współwystępowała z nieregularnością ich kontroli okresowych – uzupełnia NIK. - Aż 75 proc. skontrolowanych przedsiębiorstw nie zlecało takich kontroli: 14 z 20 w ogóle ich nie prowadziło, a jedno przeprowadziło je dla zaledwie 1 proc. całej sieci wodociągowej (ZUK Zławieś Wielka).

Do części skontrolowanych sieci trafiała też woda niezdatna do spożycia. - Aż w 80 proc. skontrolowanych przedsiębiorstw woda nie zawsze spełniała parametry wymagane rozporządzeniem w sprawie jakości wody – zaznacza NIK. - W jednej czwartej skontrolowanych przedsiębiorstw zakwestionowano co najmniej 20 proc. próbek wody zbadanych przez państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych lub przez samo przedsiębiorstwo w ramach kontroli wewnętrznej. W jednej jednostce zaledwie połowa ocen wydanych przez państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych potwierdzała przydatność wody do spożycia (nie w naszym regionie).

NIK przyznaje, że przedsiębiorstwa podejmowały działania naprawcze, ale nie zawsze były skuteczne. - W jednym przypadku woda nie była przydatna do spożycia przez ok. 5 miesięcy (nie w naszym regionie) – czytamy w raporcie NIK.

Zastrzeżenia dotyczą też spóźnionych informacji o złej jakości wody. NIK punktuje za to ZUK Zławieś Wielka: - W przypadku dziewięciu sprawozdań z badania jakości wody Spółka nieterminowo przekazała do inspekcji sanitarnej informacje o przekroczeniach parametrów jakości wody. Przekroczenia terminów wyniosły od 12 do 43 dni. Zgodnie z rozporządzeniem jest na to 7 dni roboczych.

W siedmiu z 20 objętych kontrolą przedsiębiorstwach brakowało pozwoleń wodno-prawnych, przez co ponosiły one wyższe opłaty. - Ze względu na brak pozwoleń 30 proc. skontrolowanych jednostek musiało płacić więcej za korzystanie z wód. Tzw. opłaty podwyższone wyniosły 85 278 zł. Kwota ta nie uwzględnia opłat poniesionych przez ZUK Zławieś Wielka, bo koszty podwyższonej opłaty ponosiła gmina, która następnie obciążała nimi ZUK, natomiast stosownie do informacji przekazanych przez wójta, gmina nie była stanie podać wysokości podwyższonych opłat.

Wysokość podwyższonych opłat podał ZUK Łysomice: za II i III kwartał 2018 r. oraz II kwartał 2019 r. zapłacił odpowiednio: 12 128 zł, 13 265 zł i 6 975 zł.

Kontrolerzy NIK ustalili, że w przedsiębiorstwach wodociągowych brakowało wykwalifikowanej kadry. - W prawie połowie jednostek w szkoleniach na temat zbiorowego zaopatrzenia w wodę nie uczestniczył żaden pracownik lub uczestniczył tylko kierownik – dodaje NIK. - W ZUK Łysomice żaden z brygadzistów nie miał wykształcenia związanego z szeroko pojętą tematyką wodociągów i kanalizacji. Ponadto nie brali oraz nie wnioskowali o udział w szkoleniach z tego zakresu.

NIK uczula, że zasoby wody na całym świecie kurczą się w szybkim tempie: - Niepokojąco niski poziom czystej wody występuje w prawie połowie krajów unijnych - poniżej 3 tys. m³ na osobę rocznie. Odnawialne zasoby wody na mieszkańca w Polsce spadły z 1,8 m³ rocznie w 1972 r. do 1,6 m³ rocznie w 2017 roku. Na terenie Unii Europejskiej gorzej pod tym względem jest tylko w Czechach, na Cyprze i na Malcie.