Kustosze Pamięci Narodowej

Ojciec Stefan Dzierżek

   W czerwcu odbędzie się uroczystość nadania honorowego tytułu Kustosz Pamięci Narodowej. Nagroda zostanie wręczona po raz drugi; w ubiegłym roku otrzymali ją: płk prof. Elżbieta Zawacka, kurierka Komendy Głównej Armii Krajowej, jedyna kobieta - cichociemna, prof. Tomasz Strzembosz, historyk, oraz Andrzej Zagórski, żołnierz AK, posiadacz bardzo cennego zbioru dokumentów poświęconych Armii Krajowej.
   Patronem nagrody jest dr Grzegorz Jakubowski, organizator i pierwszy dyrektor Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN, który zmarł 5 czerwca 2001 r., mając zaledwie 47 lat. Tytuł Kustosza Pamięci Narodowej przyznaje Kapituła Nagrody, która siedzibę ma w Krakowie.
   Prezentujemy krótkie biogramy kandydatów, którzy zostali zgłoszeni do nagrody. Do tej pory przedstawiliśmy sylwetki prof. Józefa Garlińskiego, prof. Barbary Otwinowskiej, ppłk. Stanisława Dąbrowy-Kostki i Władysława Bartoszewskiego oraz miesięcznik "Nasz Los" i Ośrodek KARTA.

   Sam siebie nazywa ojcem od spraw beznadziejnych; ofiarnie pomagał Polskiemu Państwu Podziemnemu, potem dla funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa i Urzędu ds. Wyznań był "wyrafinowanym przeciwnikiem ustroju socjalistycznego i panującego systemu zarządzania krajem". W latach 80. ogromnie zasłużył się opozycji niepodległościowej, zwłaszcza "Solidarności".
   Ojciec Dzierżek dzisiaj ma 90 lat. Jako 15-letni młodzieniec rozpoczął naukę w seminarium jezuickim, potem był nowicjat i studia filozoficzne we Francji. W Wilnie chciał następnie studiować teologię, ale przełożeni nakazali mu poznawać tajniki fizyki. Studia przerwała wojna. Jako ochotnik zgłosił się do wojska. Został przydzielony do 261. kompanii sanitarnej. Ledwo zakończyła się kampania wrześniowa, wrócił do Wilna i przystąpił do konspiracji. Zajmował się fałszowaniem dokumentów, jakże potrzebnych w tamtych czasach. Komórka, w której pracowali niemal sami księża lub klerycy, nosiła nazwę "do spraw legalizacji", a kleryk Dzierżek**był fotografem. Szacuje się, że komórka wytworzyła 90 tys. fałszywych dokumentów (działała do 1948 r.), dzięki którym uratowało się wielu ludzi. W 1942 r. został aresztowany przez gestapo. Wolność odzyskał po 28 miesiącach i wkrótce przyjął święcenia kapłańskie. Po wojnie ominęły go represje ze strony NKWD i UB, chociaż był pod stałą obserwacją organów bezpieczeństwa.
   W latach 70. w kaliskim klasztorze jezuitów, którego rektorem był ojciec Stefan Dzierżek, zbierała się kaliska opozycja. Jego kazania w epoce Gierka ściągały tłumy. Gdy tylko powstała "Solidarność", ojciec Dzierżek zaczął aktywnie ją wspierać. Na Boże Narodzenie 1981 r., na początku stanu wojennego, wystawił w kościele szopkę. Przedstawiała ona górników, w tle były plamy krwi, z oczu Matki Boskiej spływały krwawe łzy. Jezus leżał na zwoju kolczastego drutu, a przez żłobek przechodziły ślady gąsienic. Za wystawienie tej szopki - po ponadrocznym procesie - ojciec Dzierżek został skazany na rok więzienia z zawieszeniem na 3 lata. Mimo procesu i wyroku, nie zaprzestał działalności opozycyjnej. Ogłosił m.in., że niedzielna taca pójdzie na pomoc skazanym w procesach politycznych i na zapłacenie grzywien. Za to "przestępstwo" został skazany na 3 miesiące pozbawienia wolności. Odsiedział miesiąc, bo komuniści nie chcieli trzymać księdza w więzieniu w czasie pielgrzymki papieża do Polski w roku 1983. Po wyjściu na wolność ojciec Dzierżek nie zaprzestał działalności przeciwko systemowi totalitarnemu. Dla kaliszan znaczył tyle samo, co dla mieszkańców Warszawy ks. Jerzy Popiełuszko.
   Od początku lat 90. sprawuje duszpasterską posługę dla kaliskiej inteligencji, środowisk żołnierzy Armii Krajowej, Sybiraków i Rodziny Katyńskiej.
   Podczas wojny został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami oraz Krzyżem Walecznych, a w wolnej ojczyźnie - Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Jest honorowym członkiem "Solidarności". (K.W.)