Powstaje film o zbrodni w toruńskim lesie. Autorzy "Barbarki 1939" dotarli do rodzin ofiar mordu i niepublikowanych dotąd zdjęć

Urodziła się w podtoruńskim Rogowie jako jedno z pięciorga dzieci małorolnego chłopa. Pracowita i ambitna zdobyła wykształcenie i została nauczycielką, najpierw w rodzinnej miejscowości, potem w Toruniu, na Wrzosach. Pracę zawodową i wychowanie trojga dzieci godziła z działalnością społeczną, pomocą słabszym i biedniejszym uczniom i ich rodzinom. Była instruktorką harcerstwa. Na początku II wojny światowej Stanisława Jaworska i jej mąż Damazy zostali wraz z innymi nauczycielami zaproszeni przez okupantów do siedziby starostwa powiatowego rzekomo na konferencję. To był podstęp, przybyłych aresztowano i osadzono w Forcie VII. Stanisława została rozstrzelana w lesie na Barbarce, jej mąż zginął w obozie Sachsenhausen.

Zobacz wideo: Czego szukaliśmy w Internecie w 2020 roku?

Nauczycielka z Wrzosów to jedna z około 600 osób zamordowanych przez Niemców w 1939 roku w podtoruńskim lesie. Film na temat zbrodni, której ofiarami byli głównie reprezentanci polskiej inteligencji - nauczyciele, urzędnicy, przedsiębiorcy, duchowni, ale też rzemieślnicy i robotnicy - przygotowuje Instytut Filmowy Unisławskiego Towarzystwa Historycznego. Właśnie ukazał się zwiastun filmu. Można go zobaczyć na profilu facebookowym UTH. Fabularyzowany dokument będzie miał tytuł „Barbarka 1939. Zbrodnia pomorska”.

Z rodzinnych archiwów

Zdjęcia do filmu jego autorzy poprzedzili apelem do żyjących świadków wydarzeń sprzed 81 lat i krewnych ofiar zbrodni na Barbarce, którzy mogliby podzielić się wspomnieniami, udostępnić zdjęcia i pamiątki. Zgłosiły się rodziny około 100 ofiar spośród 300 oficjalnie rozpoznanych.

- Wbrew pozorom, zbrodnia na Barbarce nie jest aż tak szczegółowo udokumentowana. Mamy oczywiście listę rozstrzelanych sporządzoną na podstawie śledztwa z lat 60. XX wieku i potem doprecyzowaną, ale baza zdjęciowa nie była zbyt bogata - mówi Sebastian Bartkowski, prezes Unisławskiego Towarzystwa Historycznego. - Po naszym apelu skontaktowało się z nami około 100 rodzin, udostępniono nam ponad 100 zdjęć ofiar zbrodni. Nagraliśmy relacje 30 świadków, głównie dzieci osób zamordowanych na Barbarce.

Przygotowując się do realizacji filmu jego twórcy natrafili też na nieznane im dotąd dokumenty: grypsy od osadzonych w Forcie VII, niepublikowane wcześniej zdjęcia z ekshumacji na Barbarce.

- To nie zmienia obrazu wydarzenia, ale przybliża je, uszczegóławia - dodaje Sebastian Bartkowski.

Czwarty odcinek

Autorzy filmu ogłosili też nabór statystów i aktorów amatorów, którzy zgodziliby się społecznie zagrać role epizodyczne. Zgłosiło się 300 osób, niektóre z doświadczeniem na planie filmowym.

Na film złożą się nagrania przeprowadzonych w kilku miastach rozmów z krewnymi ofiar mordu na Barbarce, komentarze historyków i sceny odtwarzające wydarzenia sprzed lat. Będą fragmenty z udziałem grup rekonstrukcji historycznej, z wykorzystaniem pojazdów militarnych, sprzętu i broni. Fragmenty filmu kręcono m.in. w Głażewie, Siemoniu, Kijewie Szlacheckim, Nawrze, Brąchnówku, Kłóbce i Toruniu.

- Pandemia niestety opóźnia nagranie pozostałych scen zbiorowych - mówi Sebastian Bartkowski. - Daty premiery nie jesteśmy jeszcze w stanie podać, wszystko zależeć będzie od sytuacji epidemicznej.

Ma to być pokaz na dużym ekranie, w kinie, w Toruniu, którego samorząd jest głównym sponsorem przedsięwzięcia. Twórcy zamierzają zaprosić na premierę tych, którzy podzielili się swoimi wspomnieniami i udostępnili rodzinne archiwa. Autorami scenariusza są Magdalena Pikora i Sebastian Bartkowski, jednocześnie reżyser filmu. "Barbarka 1939" jest czwartym, po „Karolewie 1939”, „Dąbrowie 1939” i „Szpęgawsku 1939”, odcinkiem fabularyzowanej serii dokumentalnej pt. „Zbrodnia pomorska”, którą od kilku lat realizuje Unisławskie Towarzystwo Historyczne.