Proteza, aparat słuchowy czy pieluchomajtki tylko dla bogatych. Ceny rosną, a NFZ obniża limity

Pacjenci coraz więcej dopłacają do wyrobów medycznych wydawanych im na zlecenie lekarzy i niezbędnych przy rehabilitacji lub opiece nad nimi. Limity dofinansowania przez NFZ w wielu przypadkach pozostają niezmienione od wielu lat, a w niektórych są nawet obniżane. Kwoty, które pacjenci muszą dokładać, kupując zapisane cewniki, kule łokciowe, aparaty słuchowe, wózki czy chociażby pieluchomajtki w ciągi kilku lat urosły o ponad 30 procent - alarmuje NIK w opublikowanym raporcie. – Dostępność refundowanych wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie i bezpieczeństwo ich stosowania.

Stosowanie wyrobów medycznych służy przede wszystkim poprawie efektywności leczenia pacjenta i jego rehabilitacji. Niezbędnymi i najbardziej podstawowymi wyrobami, powszechnie wykorzystywanymi przez pacjentów są cewniki, pieluchomajtki, kule łokciowe, wózki inwalidzkie, aparaty słuchowe, soczewki kontaktowe, balkoniki ułatwiające chodzenie, gorsety ortopedyczne, ortezy - przypomina Najwyższa Izba Kontroli i podkreśla w raporcie, że obowiązujące zasady refundacji utrudniają dostęp do tych wyrobów i nie zapewniają gospodarnego wydatkowania pieniędzy pochodzących z naszych składek. Kontrolerzy wskazują, że dostępność i jakość wyrobów kupowanych przez pacjentów coraz bardziej zależą od zasobności ich portfela, a ten musi być coraz grubszy.

Pacjenci z Dolnego Śląska wśród dopłacających najwięcej

Od 2014 roku koszty zaopatrzenia pacjentów w wyroby medyczne podskoczyły o prawie 35 procent. Najwięcej do wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie dopłacali pacjenci przy kupnie aparatów słuchowych (prawie 47 procent), w przypadku pieluchomajtek czy cewników trzeba dokładać ponad 35 procent ich ceny, a w przypadków produktów ortopedycznych (np. protez, ortez czy wózków inwalidzkich) – do około 15 procent. Najmniej trzeba dopłacać w przypadku okularów czy soczewek (optyka okularowa stanowiła 2,5 procent dokonanych dopłat).

NIK podkreśla, że mimo szybkiego wzrostu kosztów zaopatrzenia w wyroby medyczne wydawane na zlecenie w badanym okresie Minister Zdrowia nie zmieniał limitów ich finansowania. W przypadku niektórych wyrobów medycznych limity nie zmieniły się od 2009 r. (np. na pieluchomajtki czy wykonywane indywidualnie wkładki uszne), a dla kilku innych limit ten został obniżony. Tak jest w przypadku wózków inwalidzkich (obniżka limitu o 200 zł) czy materaca przeciwodleżynowego (obniżka o 150 zł). Średni koszt zakupu wyrobów medycznych w przypadku pacjenta na Dolnym Śląsku przekracza 1,7 tysiąca złotych, z tego co najmniej 500 złotych musi dopłacić sam pacjent. Jedynie chorzy z Pomorza muszą dopłacać więcej – bo co najmniej 600 złotych. Suma dopłat od 2014 roku, jakie zmuszeni byli dokonać tylko dolnośląscy pacjenci przekroczyła 230 mln złotych. Więcej dopłacili jedynie pacjenci n Mazowszu, Śląsku i w Wielkopolsce.

Gigantyczne marże, nawet do 100 procent

Jednym z głównych powodów tak szybko rosnących kosztów i zróżnicowania cen tych samych produktów medycznych zależnie od regionu są często gigantyczne marże. Różnice cen sięgały bowiem w badanym okresie nawet 522 procent. Marże wyrobów medycznych, w skrajnych przypadkach - przy sprzedaży aparatów słuchowych - dochodziły do 100 procent W przypadku wózków inwalidzkich marże sięgały ok. 80 procent, materacy przeciwodleżynowych - 75 procent, a produktów chłonnych - 53 procent. Skąd się to bierze? - Marże są wyśrubowane, bo ich ceny ustalają sami świadczeniodawcy – tłumaczy Ksenia Maćczak, rzecznik NIK. To z braku odpowiednich regulacji, NFZ refundował koszty zakupu wyrobów medycznych tego samego producenta, ten sam model, o tych samych parametrach i właściwościach po bardzo zróżnicowanych cenach, co w ocenie NIK jest działaniem niegospodarnym. Do tego dochodzi skomplikowana i uciążliwa biurokracja. - To co stanowi dodatkowe utrudnienia dla pacjentów, to fakt, że NFZ i PFRON nie wymieniają się informacjami dotyczącymi finansowania wyrobów medycznych. W praktyce oznacza, to tyle, że pacjent po zakupie wyrobu medycznego na podstawie zlecenia NFZ, by ubiegać się o dofinansowanie udziału własnego środków PFRON-u, będących w dyspozycji samorządu, musi w celu skompletowania dokumentów uzyskać kopię potwierdzonego, zrealizowanego i rozliczonego zlecenia, na co pacjenci bardzo narzekają. Poza tym wymaga się by często niepełnosprawni pacjenci osobiście odbierali potrzebne im produkty lub dokumenty, co często bywa prawie niemożliwe – mówi Ksenia Maćczak z NIK.

Bardzo różnie wygląda też dostęp do wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie. Zależnie od województwa liczba miejsc w których są one wydawane różni się nawet o kilkadziesiąt procent. Podczas gdy od 2014 roku liczba świadczeniodawców wzrosła średnio o 10 procent to liczba pacjentów urosła o ponad 26 procent czyli o kilkaset tysięcy.

NIK proponuje zmiany w systemie

Najwyższa Izba Kontroli zwróciła się do ministra zdrowia o stworzenie mechanizmu ustalania cen wyrobów medycznych objętych dofinansowaniem ze środków publicznych, umożliwiającego prezesowi NFZ skuteczne negocjowanie ich wysokości. NIK postuluje też pilne wprowadzenie zmian w ustawodawstwie dotyczącym wyrobów medycznych w celu poprawy ich dostępności, gospodarnego wydatkowania środków publicznych oraz określenia niezbędnych standardów jakościowych. Izba zaleca zapewnienie skutecznego systemu nadzoru nad reklamą wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie.

NIK postuluje również utworzenie rejestru wyrobów medycznych tak, by uczestnicy systemu mogli uzyskiwać informacje o wszystkich wyrobach znajdujących się w obrocie. Izba wniosła też o wypracowanie, w porozumieniu z ministrem rodziny, pracy i polityki społecznej, rozwiązań umożliwiających PFRON i NFZ wymianę informacji o dofinansowaniu udziału własnego do zaopatrzenia w wyroby medyczne dla niepełnosprawnych.