Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

RETRO. Pożary budynków szkieletowych są toruńską plagą. Ogień zniszczył już ładny kawał historii miasta

Szymon Spandowski
Sala Kolumnowa Towarzystwa Naukowego Toruńskiego, która swój kształt zawdzięcza m.in.pierwszemu  właścicielowi domu przy Bydgoskiej 35 Fot.: Jacek Smarz
Sala Kolumnowa Towarzystwa Naukowego Toruńskiego, która swój kształt zawdzięcza m.in.pierwszemu właścicielowi domu przy Bydgoskiej 35 Fot.: Jacek Smarz
Czy szachulcowe domy rzeczywiście są tylko starymi ruderami, jak je niektórzy nazywają? Zdecydowanie nie! Powstawały m.in. jako reprezentacyjne siedziby toruńskich przedsiębiorców budowlanych.

W piątek wieczorem pożar strawił kolejny dom z pruskiego muru w Toruniu. Tym razem ofiarą płomieni padła kamieniczka przy ul. Podgórnej 9.
[break]

Podobne, mniej lub bardziej tajemnicze pożary dawno przestały być w mieście czymś wyjątkowym. Niszczą one budynki dla Torunia bardzo charakterystyczne, których wartości władze miasta najwyraźniej nie dostrzegają, a w każdym razie nie mają pomysłu, jak je skutecznie ochronić. W ten sposób zginęły już prawdziwe skarby.

Człowiek renesansu

Jednym z nich była spalona na początku 2006 roku kamienica przy ulicy Bydgoskiej 35. Ktoś może zapyta, kogo by interesowała taka ruina? No właśnie, kiedy ta miejska nieruchomość chyliła się ku upadkowi, nikt nie przyszedł jej z pomocą, choć powinien.
Chociażby dlatego, że pod koniec XIX wieku dom ten zbudował Reinhard Uebrick, bardzo dla miasta zasłużony przedsiębiorca budowlany. Człowiek o szerokich horyzontach, Toruń zawdzięcza mu m.in. pierwszy monograficzny przewodnik
po mieście i okolicach, wydany w 1903 roku. Niemiec, który zaangażował się w budowę największego bastionu polskości w Toruniu pod zaborami, czyli gmachu Muzeum - siedziby Towarzystwa Naukowego przy ulicy Wysokiej.

„Budowa rozpoczęła się z wiosną roku 1881, a lubo napotkała trudności techniczne, gorliwością zarządu towarzystwa, kierującego budowniczego R. Uebricka z Torunia i przedsiębiorcy p. Kobielskiego doprowadzoną została dość wcześnie za pory suchej pod dach, a teraz już ukończona zupełnie wewnątrz - informowało popularne w tamtych czasach polskie pismo „Przyjaciel” z 1 lutego 1882 roku. - (...) Na szczególną uwagę zasługuje sala do zebrań i zabaw, sięgająca przez dwa piętra, z galeryą bardzo obszerną w koło. Wszystko to budowane i dekorowane według planów i pod ciągłem a pilnem kierownictwem p. Uebricka w stylu renesansowym. Szkoda tylko, że sala nie większa, bo przedstawia się zresztą jako prawdziwe świecidełko”.

Od rezydencji do ruiny

Czy taki fachowiec, przygotowując mieszkanie dla siebie, mógł stworzyć bezwartościową ruderę? Zdecydowanie nie, kamienica przy Bydgoskiej 35 była więc w chwili swoich narodzin nowoczesnym dziełem sztuki, którego nędzne pozostałości przetrwały do pożaru.
Dom powstał na przełomie lat 70. i 80. XIX wieku, w 1891 roku został przez Uebricka mocno przebudowany. Urósł o jedną kondygnację, doczekał się też bogato zdobionego reprezentacyjnego wejścia prowadzącego do mieszkania właściciela. Pozostałe cztery, jakie posiadała ta kamienica, także przykuwały wzrok pięknymi drewnianymi werandami.

Właściciel nieruchomości zadbał wtedy także, aby na każdym piętrze pojawiły się dwuizbowe łazienki. Jak wynika z archiwalnych dokumentów, kilka lat później w takie luksusy zaopatrzone zostały już wszystkie znajdujące się w kamienicy mieszkania. Pod koniec XIX wieku coś takiego wciąż było rzeczą niezwykłą, dla starych ruder zdecydowanie niedostępną.

Reinhard Uebrick zaprojektował główną salę TNT, opracował także jedną z propozycji nowego Dworu Artusa. Ostatecznie to nie jego dzieło stanęło na Rynku Staromiejskim, jednak za sporządzony plan budowniczy dostał nagrodę Rady Miasta. Architekt stworzył również projekt teatru miejskiego, wyścig o jego realizację przegrał z europejskimi gigantami, wiedeńskimi architektami Fellnerem i Helmerem. Swoje teatralne plany snuł na pewno w domu przy Bydgoskiej 35. Poza tym cieszył się uznaniem jako przedsiębiorca budowlany.

„Budowniczy p. Uebrick założy na wiosnę na Mokrem fabrykę sztucznego kamienia piaskowego - donosiła „Gazeta Toruńska” w grudniu 1903 roku. - Budynki fabryczne są już gotowe w pobliżu zakładów gazowych i wodociągowych”.
Obiekt ten, jak wynika z opisu, znajdował się Pod Dębową Górą.

Uebrickowi, rodowitemu torunianinowi miasto bardzo leżało na sercu. Jak już wspominaliśmy, napisał on i wydał w 1903 roku bardzo ciekawy przewodnik po Toruniu. Był również prezesem działającego tu Towarzystwa Sztuk Pięknych i Sztuki Użytkowej, a także radnym miejskim oraz toruńskim przedstawicielem Stowarzyszenia Właścicieli Domów na zjazd w Berlinie w 1902 roku.

Kopia lepsza od oryginału?

Niestety, miasto nie potrafiło mu się odwdzięczyć. Jego kamienica po latach została doprowadzona do ruiny i wreszcie spłonęła.
Dziś magistrat stara się sprzedać pozostałą po niej pustą działkę zastrzegając, że przyszły właściciel musi odtworzyć budynek, który się tam znajdował. A przecież, gdyby gospodarze Torunia dostrzegli wcześniej, że obiekty szachulcowe również są elementem miasta zabytków, takie kombinacje byłyby zbyteczne. Od pożaru przy Bydgoskiej minęło już osiem lat, a budynki szkieletowe w Toruniu nadal płoną, wciąż popadają w ruinę.

Kamienica przy Bydgoskiej 35 nie była jedyną szachulcową wizytówką przedsiębiorcy budowlanego, która padła w Toruniu ofiarą niewyjaśnionego do dziś pożaru. W 1902 roku przy obecnej ulicy Krasińskiego architektoniczne cacko wzniósł właściciel firmy brukarskiej Juliusz Grosser.

Historii tej willi zniszczonej jesienią 2006 roku przyjrzymy się przy okazji jednej z kolejnych wycieczek w przeszłość.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Michał Pietrzak - Niedźwiedź włamał się po smalec w Dol. Strążyskiej

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na nowosci.com.pl Nowości Gazeta Toruńska