Schengen do poprawki

Kraje należące do strefy mają uzyskać prawo do czasowego przywracania kontroli na wewnętrznych granicach UE. Swoboda przemieszczania się osób ma być utrzymana.

Decyzje w tej sprawie mogą być podjęte podczas unijnego szczytu 24 czerwca br. Na zmiany musiałby zgodzić się potem Parlament Europejski, który przynajmniej na razie mówi: „Nie”. Gdyby jednak zmiany nie miały charakteru legislacyjnego, decyzję będzie mogła podjąć Rada UE, w której reprezentowane są rządy państw.

<!** reklama>

Nie chcą likwidacji

Wprawdzie wszyscy zapewniają, że nie chcą likwidacji Schengen, ale trudno nie zauważyć, że strefa znalazła się na ostrym zakręcie. Ten dość nieoczekiwany kryzys układu uważanego za jeden z fundamentów integracji europejskiej jest konsekwencją rewolucji w krajach Afryki Północnej. Kraje UE nie są przygotowane na przyjęcie tysięcy uchodźców. W większości lądują oni na włoskiej wyspie Lampedusa.

Dyskusję o potrzebie rewizji postanowień z Schengen rozpoczął spór między Włochami a Francją o to, kto ich ostatecznie przyjmie. Włochy, chcąc pozbyć się 25 tysięcy uciekinierów, głównie z Tunezji, przyznały im - w zgodzie z postanowieniami układu - prawo tymczasowego pobytu. Tunezyjczycy, mając ten papier w garści, wsiedli do pociągów jadących do Francji, gdzie znaczna ich część ma rodziny. Na granicy czekała na nich niemiła niespodzianka, bo Francuzi zawrócili pociągi z uchodźcami do Włoch.

Po wymianie ostrych oświadczeń prezydent Nicolas Sarkozy i premier Silvio Berlusconi zasiedli do rozmów. Ich efektem był wspólny list wystosowany pod koniec kwietnia do szefa Komisji Europejskiej Jose Manuela Barroso z propozycją czasowego przywrócenia kontroli na wewnętrznych granicach Unii Europejskiej.

W wyjątkowych przypadkach

Skorzystanie z takiego uprawnienia byłoby możliwe w przypadkach szczególnego zagrożenia publicznego, będącego konsekwencją masowej emigracji lub gdy kraj strefy nie radzi sobie ze skuteczną kontrolą zewnętrznej granicy Schengen. Na początku maja Komisja Europejska nie wykluczyła, że w „wyjątkowych sytuacjach” zgodzi się na stosowanie takiego rozwiązania. Zresztą art. 23 kodeksu Schengen dopuszcza możliwość czasowego (do 30 dni) przywrócenia kontroli na granicach wewnętrznych, gdy zagrożony jest porządek publiczny.

Dotychczas z tych przepisów nie korzystano zbyt często. Czasowe kontrole na swoich granicach wprowadzały kraje organizujące wielkie imprezy piłkarskie. Tak zrobiła w 2004 r. Portugalia (ME), w 2006 r. Niemcy (MŚ) i w 2008 r. Austria (ME). Polska rozważa zawieszenie Schengen na czas Euro 2012.

Dania sprawdza na granicy

Sprawa uległa dalszemu zaognieniu w środę, kiedy Dania postanowiła przywrócić kontrole celne na swoich granicach z Niemcami i Szwecją, żeby skuteczniej walczyć z przestępczością. Nadal jednak nie będzie tam kontroli paszportów. Wczoraj szwajcarski populista Christoph Blocher powiedział, że Szwajcaria powinna przywrócić kontrole na granicach, żeby powstrzymać imigrację. Blocher nie wykluczył, że jego kraj powinien wystąpić z Schengen.

W czwartek natomiast w Brukseli spotkali się ministrowie spraw wewnętrznych UE.

- Większość państw była sceptycznie nastawiona do wprowadzenia dodatkowych przepisów regulujących kontrole na wewnętrznych granicach Unii, opowiadając się za utrzymaniem Schengen - powiedział reprezentujący Polskę minister Jerzy Miller. Mimo to KE zaproponuje jakieś zmiany legislacyjne.

Ewentualne zmiany w przepisach, zezwalające na czasowe kontrole na wewnętrznych granicach, mogą okazać się korzystne dla Bułgarii i Rumunii, które czekają na przyjęcie do układu Schengen, ale mają problemy ze spełnieniem warunku. Dotąd wyrażające stanowczy sprzeciw Niemcy i Francja mogą złagodzić swoje stanowisko, w zamian za zaostrzenie przepisów Schengen.

Warto wiedzieć

Układ w Schengen zawarło w 1985 r. pięć państw - Francja, Niemcy, Belgia, Holandia i Luksemburg. Później, m.in. po podpisaniu konwencji wykonawczej do układu przystępowały kolejne państwa. Polska zrobiła to w marcu 2008 r. Obecnie w strefie Schengen są 22 kraje unijne, bez Wielkiej Brytanii, Irlandii, Bułgarii, Rumunii i Cypru oraz Norwegia, Islandia, Szwajcaria i Liechtenstein.