Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Tak powstawał dworzec autobusowy. Duma Torunia [Dużo archiwalnych zdjęć]

Szymon Spandowski
Szymon Spandowski
Tak wyglądał toruński dworzec autobusowy w latach 90.
Tak wyglądał toruński dworzec autobusowy w latach 90. Andrzej Kamiński
Najnowocześniejszy dworzec autobusowy w przedwojennej Polsce zbudowała w Toruniu prywatna firma przy specjalnie w tym celu wytyczonej ul. Dąbrowskiego. Dworzec, poza poczekalnią, kasami, restauracją, krytymi peronami, łazienką i mieszkaniem dla obsługi, posiadał również schron przeciwgazowy. Równie imponująco wyglądało jego zaplecze techniczne ze stacją obsługi polskiego fiata, która miała w przyszłości zostać rozbudowana i stać się halą montażową samochodów.

Za rok będzie koniec świata. Jednak inżynier Zbigniew Wahl, gdy 6 września 1938 roku podpisywał w imieniu prezydenta Torunia listę wydanych w sierpniu i lipcu pozwoleń budowlanych, nie miał o tym pojęcia. Z listy wynika, że magistrat zgodę na budowę toruńskiego dworca autobusowego wydał 12 lipca A. D. 1938. Mój Boże, 70 lat później, w lipcu roku 2008, ściany dworca padały pod naporem buldożerów. Ale tego inżynier Wahl również nie mógł przewidzieć - na szczęście.

Polecamy

Przygotowania do budowy dworca rozpoczęły się niemal rok wcześniej. 7 sierpnia 1937 roku miasto ogłosiło przetarg na rozbiórkę budynków fabryki Drewitza: odlewni o konstrukcji dachowej żelazo-drzewnianej, malarni o konstrukcji murowanej i również murowanego młyna. Fabryka, która w tym miejscu pracowała od 1842 roku, przestała istnieć. Planiści wytyczyli nową ulicę - Dąbrowskiego, przy niej miała stanąć nowoczesna wizytówka stolicy Pomorza. Decyzję o budowie dworca autobusowego "Słowo Pomorskie" powitało z entuzjazmem, podkreślając własne zasługi na tym polu. Pisaliśmy o nich tydzień temu. Radość tylko odrobinę mącił fakt, że wybrana lokalizacja była nieco oddalona od centrum - "Słowo" proponowało wszak, aby dworzec stanął na placu Teatralnym lub Bankowym (dziś Rapackiego). Prace przy budowie kompleksu dworcowego ruszyły jesienią 1937 roku. Najpierw powstało zaplecze techniczne. W listopadzie, na łamach dziennika z ul. Św. Katarzyny, pojawiło się zdjęcie istniejącego jeszcze gmachu administracyjnego odlewni Drewitza, czyli miejsca, w jakim miał stanąć dworzec, oraz projekt całego założenia. Niestety ani zdjęcie, ani projekt, nie nadają się do ponownego wykorzystania w gazecie. Spróbujemy je zademonstrować w wydaniu internetowym.

"W tej chwili trwają prace przy budowie stacji obsługi samochodów wg projektu inż. Dobrzańskiego - czytamy, który oparty jest na wzorach zagranicznych - czytamy. - Przy stacji zostanie wybudowana hala garażowa, warsztaty reparacyjne, które zostaną wyposażone w dźwignie hydrauliczne, szlifiernie, umywalnię samochodów, smarowalnię itp. Przed stacją będą cztery pompy dla materiałów pędnych: dla czystej benzyny, mieszanki benzolowej, mieszanki spirytusowej i dla ropy. Hala garażowa o wymiarach 19 na 36 metrów zdoła pomieścić większą ilość samochodów, przy czym warunki garażowe będą bardzo dogodne. Właściciele wozów wytwórni Polski Fiat będą korzystali z 20 proc. zniżki przy naprawach i za garażowanie.

Dworzec autobusowy projektu inż. Wahla zostanie wybudowany według najnowocześniejszych wymagań. Będzie wyposażony w restaurację, przechowalnię bagażu, poczekalnię i kryte perony. (...) Całość wywiera bardzo estetyczne wrażenie i miasto nasze zyska przez wybudowanie dworca autobusowego nowy, ważny ośrodek komunikacyjny.

Polecamy

Kto wykonuje te prace zakrojone na europejską miarę? Co najciekawsze i godne uznania, firma prywatna: Schwenkgrub i Gorzechowski... z własnych funduszów. Czyż na taki cel instytucje kredytowe, a przede wszystkim Bank Gospodarstwa Krajowego nie powinny udzielić pożyczek długoterminowych? I jeszcze jeden fakt należy zapisać na dobro właścicieli przyszłego dworca: w myśl umowy z zarządem miejskim budowa miała być wykończona w 1939 roku, a tymczasem dzięki przyśpieszeniu prac przez p. Schwenkgruba i Gorzechowskiego dworzec będzie gotowy już w czerwcu przyszłego roku".

Instytucje kredytowe, a przede wszystkim Bank Gospodarstwa Krajowego, mogłyby mieć pewne problemy, aby udzielić przedsiębiorcom pożyczki. Opiewany w tekście imć Gorzechowski, w decyzji o wydaniu pozwolenia na budowę podpisany jest jako Orzechowski, natomiast Edmund Szwengrub, dzierżawca stacji benzynowej przy Mostowej 17, zamieszkały przy Mostowej 36, gdzie prowadził zakład naprawy samochodów oraz wulkanizacyjny, posługiwał się spolszczoną wersją nazwiska. Termin czerwcowy okazał się zbyt optymistyczny, jednak obu panom udało się zakończyć budowę w 1938 roku. Dworzec został oddany do użytku w sobotę 17 grudnia. W uroczystości wzięli udział m.in. prezydent Leon Raszeja oraz wojewoda Władysław Raczkiewicz.

"Właścicielowi dworca autobusowego są pp. Schwenkgrub i Gorzewchowski - informowało "Słowo Pomorskie". - Obszar zabudowy wynosi 5.500 metrów kwadratowych, ze względu na specjalne warunki, trzeba było kłaść fundamenty w niektórych miejscach na głębokość aż 8 metrów, a przeciętnie na 5 metrów.

Na dworcu pasażerskim, pierwszym tego rodzaju w Polsce, znajduje się poczekalnia, restauracja, kasa biletowa, biuro kierownika ruchu, schron przeciwgazowy, przechowalnia bagażowa, kiosk gazetowy, wreszcie kryte perony, fryzjernia, pokój kąpielowy, mieszkanie personelu i biuro linii autobusowych. Całość zaprojektował inż. Zbigniew Wahl.

Techniczna strona dworca autobusowego jest wyposażona pierwszorzędnie i jest pomyślana w pierwszym rzędzie jako stacja obsługi samochodów Polski Fiat, które dotychczas, w razie większego remontu musiały być wysyłane do Warszawy, albo Poznania. W warsztacie technicznym znajduje się umywalnia, dźwig, instalacja do smarowania pod ciśnieniem, kanały kontrolne do badania podwozia i dolnych części konstrukcji samochodowej.

Polecamy

Cały kompleks budowli jest podpiwniczony i zawiera w podziemiach centralne ogrzewanie, oraz warsztaty tapicerskie, lakiernicze i karoseryjne. Z tyłu s rozlokowane hale i boksy garażowe ogrzewane centralnie. Miejsc do garażowania wozów różnej wielkości jest ok. 120. Ponadto znajdują się tu pokoje noclegowe dla obsługi autobusów pozostających na noc w Toruniu. Specjalnym przeznaczeniem warsztatów jest kompletna obsługa samochodów Polski Fiat przy czym istnieje możliwość rozbudowania kompleksu na wielką montownię samochodową, tak bowiem zaprojektowano zabudowę terenu.

Przybywający do Torunia mieszkańcy Pomorza zapewne nie poznają miejsca obok ubezpieczalni, na którym jeszcze przed rokiem znajdowały się zabudowania zlikwidowanej fabryki maszyn Drewitza. Dworzec autobusowy zupełnie zmienił oblicze miasta w tej dzielnicy, a dla tysięcznych rzesz korzystających z komunikacji samochodowej, stanie się centralnym punktem zbornym".
Do tekstu są dołączone zdjęcia - publikowany wcześniej archiwalny obrazek zabudowań fabryki Drewitza oraz nowe zdjęcie dworca autobusowego ze stacją fiata. Poza tym jest jeszcze niewyraźne ujęcie zrobione z tyłu całego kompleksu. Z podpisu wynika, że dworzec będzie można rozbudować po zniwelowaniu fortyfikacji. Te niezbyt wyraźne obrazki z przedwojennej gazety dołączymy do internetowego wydania tej historii. Dołączymy do niej również sporo ciekawych zdjęć zrobionych na toruńskim dworcu autobusowym w latach 60. XX wieku. Zapraszamy więc w weekend na stronę internetową "Nowości".

Polecamy

20 grudnia 1938 roku "Słowo Pomorskie" zamieściło jeszcze uzupełnienie wcześniejszego opisu. Pojawiła się tam informacja, że poświęcenia obiektu dokonał w sobotę o godz. 12.30 ks. dziekan Sinkowski, a uroczystość odbyła się w hallu głównym nowego, wspaniałego toruńskiego dworca autobusowego.

Tego wspaniałego dworca pozbyliśmy się z hukiem. Ekipa rozbiórkowa przystąpiła do działa z takim zapałem, że trzeba ją było hamować - kurz i pył z burzonych ścian dusiły przechodniów. I wcale nie działo się to w jakichś odległych ciemnych czasach, gdy cenne zabytki czy ważne dla historii miasta budynki były równane z ziemią. Najnowocześniejszy w II RP dworzec autobusowy, wraz ze stacją obsługi polskiego fiata, zostały starte z powierzchni ziemi raptem 12 lat temu.

od 12 lat
Wideo

Stop agresji drogowej. Film policji ze Starogardu Gdańskiego

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na nowosci.com.pl Nowości Gazeta Toruńska