Toruń. Dęby pamięci ofiar Zbrodni Katyńskiej wyrosną tam, gdzie stał pomnik katów

Obejrzyj: Tak wygląda Toruń z Oka Kopernika na Jordankach

Przodownik Antoni Kamiński mieszkał przy ul. Wodnej 17. Po wojnie nazwa ulicy została zmieniona z Wodnej na PCK, numer jednak został ten sam, dom zresztą również się zachował, stoi na rogu z ul. Dekerta. Antoni Kamiński zmiany nazwy ulicy jednak nie doczekał. Po wybuchu wojny, podobnie jak większość toruńskich policjantów, został ewakuowany na wschód. Jak wielu innych trafił do sowieckiej niewoli i został zamordowany. Spoczywa na cmentarzu w Miednoje.

Przodownik Antoni Kamiński pracował w Wydziale Śledczym Komendy Miejskiej, ta zaś znajdowała się na Wałach. Wracając z pracy musiał patrzeć na arsenał, w którym po wojnie rozgościło się Muzeum Etnograficzne, oraz skwer przed nim, gdzie tuż po wojnie stanął pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej.

Kapitan Kazimierz Grabowski był przez lata dowódcą kompanii karabinów maszynowych w 63. Pułku Piechoty. Jego syn, Ryszard Grabowski, nieżyjący już niestety nasz wierny Czytelnik oraz jeden z autorów Albumu rodzinnego, wspomnienia o ojcu zilustrował pięknym zdjęciem. Widać na nim "Dzieci Torunia", jak nazywany był pułk, wśród wiwatującego tłumu. Takie powitania wracającej z manewrów jednostki nie były wtedy niczym wyjątkowym. Kapitan Grabowski i jego żołnierze zostali sfotografowani na placu Teatralnym, przed budynkiem Dyrekcji Kolei, niedaleko miejsca, gdzie tuż po wojnie stanął pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej.

Budowy pomnika kapitan Grabowski nie dożył. W 1937 roku został przeniesiony do służby w Korpusie Ochrony Pogranicza, został komendantem strażnicy w Grabowie, podlegającej dowództwu batalionu KOP w Wilejce. Razem z nim na wschód przeprowadziła się cała rodzina. Pan Ryszard miał wtedy kilka lat, jednak wydarzenia z 17 września roku pamiętnego wryły mu się głęboko w pamięć.

"Kiedy 17 września 1939 r. Sowieci napadli na Polskę, już wcześnie rano przestała istnieć granica. Żołnierze jej pilnujący zostali zabici albo uprowadzeni w głąb Rosji. Do dzisiaj zapamiętałem te chwile, jak pilnujący Ojca Sowiet ze spiczastym bagnetem pozwolił na moment pożegnania z rodziną. Wówczas Ojca widziałem ostatni raz - wspominał przed laty Ryszard Grabowski na łamach Albumu rodzinnego. - Dla nas zaczęła się wojenna gehenna. Dzięki wspaniałym i dobrym mieszkańcom wielu wiosek na Polesiu udało nam się schronić przez terrorem NKWD i szczęśliwie uniknąć wywózki na Sybir. Na szczęście dotarł do nas dziadek Jan Czachla. Razem próbowaliśmy przedostać się do Torunia.
13 października 1939 r., niespełna miesiąc od dnia, kiedy uprowadzono Ojca - mama urodziła mojego młodszego braciszka Edwarda.
Kiedy jako tako doszła do sił, mama spakowała tobołek z pieluszkami i becik z jednomiesięcznym braciszkiem i dzięki pomocy życzliwych ludzi spotkanych po drodze jakimś cudem udało nam się przekroczyć tzw. zieloną granicę. Na początku stycznia 1940 r. - z mamą, dwumiesięcznym braciszkiem, dziadkiem i mną, lat sześć - dotarliśmy do rodzinnego domu w Toruniu.
Na czynione w czasie okupacji starania, co się stało z naszym ojcem, w sierpniu 1943 r. dziadek otrzymał informację. Cytuję z zachowanego dokumentu:
„Biuro Informacyjne Polskiego Czerwonego Krzyża potwierdza posiadaną wiadomość, donosząc, że na liście ekshumowanych ze zbiorowych polskich grobów w Kozich Górach (Katyń k. Smoleńska) pod Nr. ewid. 01998 figuruje kpt. Grabowski Kazimierz - bliższych danych brak. Przy nim znaleziono legitymację osobistą MSWojsk., dwie karty pocztowe oraz wizytówkę: „z Chuchlów Gertruda Grabowska”. Do chwili otrzymania depozytu znajdującego się na razie w posiadaniu władz niemieckich nie jesteśmy w stanie sprawdzić, czy zaszła omyłka w brzmieniu nazwiska panieńskiego p. Grabowskiej”.

To tylko dwie osoby z ok. 20 tysięcy zamordowanych. Dwa nazwiska z ponad stu ofiar Zbrodni Katyńskiej związanych z Toruniem. Na cześć zamordowanych żołnierzy, policjantów a także leśników, którzy przed wojną służyli w Toruniu, bądź też pomordowanych przez Rosjan członków rodzin osób, które po wojnie trafili do Torunia, zostaną posadzone cztery dęby. Uroczystość odbędzie się w 80. rocznicę odnalezienia pierwszych grobów ofiar sowieckiej zbrodni, czyli 13 kwietnia.

- Dęby będą posadzone na symbolicznym miejscu dawnego pomnika Wdzięczności Armii Radzieckiej na skwerze pomiędzy ul. Wały gen. Sikorskiego a Muzeum Etnograficznym - mówi Barbara Sękowska-Reinke, prezes Stowarzyszenia Rodzina Katyńska w Toruniu. - Pragniemy podkreślić tę symbolikę miejsca.

Czytaj także na nowosci.com.pl:

• Już od 64 tys. zł! Domy od komornika w Kujawsko-Pomorskiem
• Pilnie poszukują do pracy w Toruniu i okolicach. Oferują 6500 zł brutto!
• Sadysta z Torunia latami gwałcił i zabijał. Oto jego historia

Uroczystość, podczas której tam gdzie stał betonowy obelisk poświęcony katom, zostaną posadzone drzewa ku czci ich ofiar, rozpocznie się o godz. 11. Poza Rodziną Katyńską zapraszają na nią marszałek województwa, prezydent Torunia oraz Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych.