Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Toruński magnat kinowy

Katarzyna Kluczwajd
Anons o pierwszym filmie produkcji toruńskiej „Der Thorner Kornblumentag 1911” , w którym Max Müller uwiecznił obchody Dnia Bławatka w Toruniu w czerwcu 1911 roku
Anons o pierwszym filmie produkcji toruńskiej „Der Thorner Kornblumentag 1911” , w którym Max Müller uwiecznił obchody Dnia Bławatka w Toruniu w czerwcu 1911 roku nadesłana
Max Müller nie był torunianinem z urodzenia, ale na trwale zapisał się w historii sztuki filmowej Torunia.

Müller był potentatem na miejscowym rynku X Muzy - prowadził kilka placówek kinowych, zajmował się filmową produkcją, zapewne łącznie ze scenopisaniem i funkcją operatora.

Do niedawna niewiele było wiadomo o jego życiu prywatnym. Okazało się, że Max nie był torunianinem... Urodził się 18 grudnia 1887 r. w Chemnitz (Saksonia), do Torunia przyjechał w roku 1909 zapewne z Królewca, zamieszkał przy ul. Wielkie Garbary 27, później przy ul. Prostej 20. We wrześniu 1911 r. wyjechał do Grudziądza, gdzie także prowadził interesa kinematograficzne i kręcił dokumentalne obrazy. Zamieszkał przy obecnej al. 23 Stycznia, gdzie mieścił się jego Weltbiograph - zapewne pierwsze stałe kino w Grudziądzu. Biznes w Toruniu w tym czasie prowadził zapewne zdalnie, jak dziś się to określa.

Zobacz także: Pożar w restauracji na Rynku Staromiejskim w Toruniu [ZDJĘCIA]

Dziś Max Müller jawi się jako pełny inwencji twórca zafascynowany nową sztuką i techniką filmową, zainteresowany życiem lokalnej społeczności. Trwale zapisał się w historii sztuki filmowej Torunia i dziejach kina jako autor najstarszych obrazów miejscowej produkcji: dokumentu pt. „Der Thorner Kornblumentag 1911” („Toruński Dzień Bławatka 1911”) i fabuły pt. „Noc duchów” (1919).

Dzień Bławatka

Obchody Dnia Bławatka znamy z opisów w prasie: spod kościoła garnizonowego i Koszar Wilhelma wojsko i cywile wyruszyli w kierunku Rynku Staromiejskiego, Chełmińską w stronę teatru, dalej przez bramę Bydgoską (brama na osi ul. Kopernika) - do pomnika Otto von Bismarcka na Bydgoskim Przedmieściu. Tam złożono wianki z bławatków. Odbywały się festyny, koncerty orkiestry wojskowej, występ chóru męskiego z Królewskiego Seminarium Nauczycielskiego, wreszcie koncert i tańce w Tivoli (ul. Bydgoska 12). Świętowało całe miasto - z wyjątkiem polskich torunian...

Zobacz także: Otwarcie elektrociepłowni EDF w Toruniu [ZDJĘCIA]

Pierwsza toruńska fabuła to „fantastyczny film w dwóch aktach”. Obraz nakręcono w ruinie zamku dybowskiego, z udziałem miejscowych aktorów - niemieckich jeszcze (Städtisches Theater). Polski zespół i Państwowy Teatr Narodowy mogły powstać dopiero w 1920 roku.

Pierwszy w Toruniu kinowy biznes Müllera to Theater Lebenden Photographien (zał. 1907) przy Rynku Nowomiejskim 13 - wykupił go w 1909 roku i zmienił nazwę na Welt Biograph. Obok, w tym samym domu, w 1910 roku miało powstać kino Weltall. Ostatecznie zamiast Weltall powstał Zentral Theater (1910), od lutego 1911 roku prowadzony przez Müllera. Po powrocie Torunia do Macierzy kinematograf nazywał się: Centralny, Nowości, potem Corso (czynne do 1937 r.).

Luty 1911 roku to ważna data - Müller utworzył konsorcjum swoich firm. W 1913 roku jego „najznakomitsze teatry na miejscu” oferowały około 600 miejsc. Przy ul. Prostej 5 Müller uruchomił Odeon Lichtspiele (1912). Starożytnie brzmiącą nazwę Odeon usprawiedliwiała fasada - z kolumnami i fryzem. W czasach II Rzeczypospolitej kino nazywało się: Cristal, Światowid, Świt, po wojnie Wolność, a obecnie jest tam sklep.

Zobacz także: UMK Toruń. Organek i Małpa spotkali się z młodymi torunianami [ZDJĘCIA]

Metropol Lichtspiele (zał. 1910) przy ul. Warszawskiej, pierwsze w mieście kino na przedmieściu, Müller przejął i przyłączył do swego konsorcjum w roku 1915. Kinematograf ulokowany był w budynku o... końskiej tradycji (od lat 80. XIX w. Instytut Konny Maxa Palma).

Inne dokumenty filmowe

W 1913 roku Müller nakręcił relacje z obchodów jubileuszy: 100. rocznicy 21. Regimentu Piechoty oraz z rządowego święta 25-lecia panowania Cesarza Wilhelma. Filmy te pokazywał w swoich kinematografach. Kolejne dokumenty pochodzą z lat I wojny światowej. W 1917 r.w Zentral Theater pokazano korespondencję wojenną z Torunia m.in. sceny sprzed kościoła garnizonowego, koncert orkiestry 176. Regimentu Piechoty, pomnik cesarza Wilhelma I na Rynku Staromiejskim, uroczystości w Viktoria Park. Kolejny film (1917) uwiecznił obchody 70. urodzin feldmarszałka Paula von Hindenburga - torunianie oglądali na ekranie wydarzenia, w których być może sami uczestniczyli: posadzenie Dębu Hindenburga, święto sportowe garnizonu i koncert wojskowej orkiestry.

Po powrocie Torunia do Macierzy kinematograf Centralny - dawny Zentral Theater Müllera - zapraszał na trzy filmy ukazujące pamiętne wydarzenia stycznia 1920 roku („Wjazd wojska polskiego do Torunia 18 I 1920”, „Przyjazd przedstawicieli rządu 20 I 1920”, „Przyjęcie jenerała Hallera 21 I 1920”). Wszystko wskazuje na to, że utrwalił je sam Max Müller - przedstawiciel odchodzącej epoki...

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na nowosci.com.pl Nowości Gazeta Toruńska