Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Toruńskie przedmieścia kryją jeszcze wiele tajemnic

Szymon Spandowski
Zdjęcie z wykopalisk, które były prowadzone pięć lat temu w związku z budową pawilonu z prasą i pieczywem przy alei Solidarności
Zdjęcie z wykopalisk, które były prowadzone pięć lat temu w związku z budową pawilonu z prasą i pieczywem przy alei Solidarności Jacek Smarz
Zabytki Kościoły, cmentarze, szpitale, brukowane drogi, warsztaty... Pod ziemią wciąż jeszcze kryje się wiele śladów bogatych toruńskich przedmieść. Mówi o tym archeolog Lidia Grzeszkiewicz-Kotlewska.

Dlaczego trzeba i warto prowadzić badania archeologiczne na terenie dawnych toruńskich przedmieść?
Na starówce, gdzie zabudowa jest bardzo gęsta, źródła mamy na ogół fragmentaryczne. Nawarstwienia są poprzecinane rurami, kablami itp. Na przedmieściach są większe przestrzenie, można więc odnaleźć większe fragmenty. Przy Baju Pomorskim znalazłam na przykład kilkumetrowy fragment średniowiecznej drogi. Podczas wykopalisk przed budową Centrum Sztuki Współczesnej, a więc na terenie mniej przekształconym przez zabudowę, trafiliśmy natomiast na dwa poziomy pięknie brukowanej drogi, która prowadziła od Bramy Chełmińskiej w stronę obecnej ulicy Mickiewicza. Ten fragment drogi był znacznie dłuższy. Przebadane powinno być każde toruńskie przedmieście pamiętające czasy średniowiecza. Winnica, która na naszych oczach znika, Rybaki... Na Rybakach, przy ulicy Popiełuszki znalazłam pozostałości średniowiecznej cegielni. Cegieł, jakie tam powstawały i najprawdopodobniej były ładowane na barki, musiały być tysiące! Warstwa pyłu ceglanego miała ponad metr. Poza tym odkryliśmy tam również zbiorniki na glinę, zasilane wodą dostarczaną rurami z Bydgoskiego Przedmieścia. Rozwiązania techniczne sprzed setek lat czasami naprawdę zapierają dech.

W którym to było miejscu?
Tam, gdzie dziś stoją bloki.

Zobacz także: Gwara toruńska. Sprawdź czy znasz znaczenie tych słów

A ile razy prowadziła Pani badania na terenie Chełmińskiego Przedmieścia?
Nie pamiętam, ale było tego sporo.

Gdybyśmy, na podstawie danych z wykopalisk mieli stworzyć jego mapę, to co by się na niej znalazło? Załóżmy, że patrzymy z głównego budynku Urzędu Miasta.
Za przejściem dla pieszych zobaczylibyśmy kościół pw. św. Krzyża. Po raz pierwszy jego pozostałości odkryliśmy w latach 80. XX wieku, jeszcze jako pracownicy Pracowni Konserwacji Zabytków. Ten kościół znajdował się w dość dziwnym miejscu i został zburzony już w XV wieku.

...stał przy samej Bramie Chełmińskiej i został zburzony przed budową barbakanu.
Wtedy nie mieliśmy informacji na jego temat, z pomocą przyszli jednak historycy i to oni zidentyfikowali ruiny. Obok częściowo zachowanych fundamentów kościoła, prowadząc badania ratunkowe w związku z budową pawilonu prasowego, odkryliśmy ślady kolejnych pomieszczeń. Nie jestem przekonana, czy to była sama świątynia, raczej jakieś budynki przykościelne. Dalej, patrząc na wschód, mamy ślady po zabudowaniach odkrytych przez archeologów z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Jest to prostokątny budynek, który mógł być szpitalem.

A nie kościołem św. Wawrzyńca?
Zdecydowanie nie. Lokalizację tego kościoła można ustalić analizując archiwalne plany i rysunki. Kościół znajdował się na wysokości „Damroki”, tam zresztą trafiliśmy na potężny, ponaddwumetrowej grubości gotycki mur.

Zobacz również: Śmierć 21-latki na pasach w Toruniu. Jest wyrok

Jakie jeszcze pamiątki najbogatszego przedmieścia średniowiecznego Torunia udało się do tej pory odkryć?
W miejscu amfiteatru przy Muzeum Etnograficznym było bardzo dużo fantastycznie zachowanych nawarstwień. Warstwy średniowieczne miały ponad dwa metry. Tam również musiały się znajdować jakieś zabudowania przykościelne. Pod przystankiem tramwajowym przy Czerwonej Drodze mamy fundamenty odkrytego kilka lat temu kościoła św. Jerzego. Pod placykiem, na którym stoi Kargul i Pawlak, są pozostałości leprozorium, czyli szpitala dla trędowatych. Znaleźliśmy tam pozostałości hypocaustum, czyli systemu ogrzewania ciepłym powietrzem. Pod przejściem dla pieszych przez Czerwoną Drogę znaleźliśmy natomiast przysypane wapnem groby zmarłych pacjentów. Patrząc z drugiej strony, tam gdzie dziś stoi CSW, poza wspomnianą już drogą odkryliśmy pozostałości wielkich średniowiecznych magazynów. Były to konstrukcje posadowione na słupach. Prawdopodobnie miały drewniane ściany i zapewne służyły do przechowywania drewna. Trafiliśmy tam na warstwę kory o bardzo dużej miąższości. Wygląda na to, że drewno było w tym miejscu okorowywane.

Sporo tego. A słyszałem kiedyś opinię, że tu nie ma czego szukać, bo wszystkie pozostałości zostały zmiecione podczas budowy nowożytnych fortyfikacji.

Nieprawda. Mało tego, zabytki i nawarstwienia się zachowały, ponieważ stawały się elementami budowanych wałów. Później, przy ich niwelacji, warstwy się odwracały. W wykopie przy ulicy Gałczyńskiego mieliśmy na przykład warstwy nowożytne, które znajdowały się pod starszymi średniowiecznymi.

Wojny ten teren jednak mocno przeorały...
Po wojnach szwedzkich pozostałości zniszczonego przedmieścia trafiły do wielkiego dołu. My ten dół znaleźliśmy na trawniku przed Muzeum Etnograficznym. To było chyba największe składowisko ceramiki w Toruniu.

Wspomniała Pani o mogiłach trędowatych. Cmentarzy na tym terenie było wyjątkowo dużo.
Średniowieczne kościoły św. Jerzego, Wawrzyńca i Krzyża były zlokalizowane poza murami i przy każdym był regularny cmentarz. To normalne. Mamy tu również jeszcze cmentarze wojenne. Przed Muzeum Etnograficznym chowani byli żołnierze z okresu napoleońskiego, a w 1945 roku żołnierze radzieccy. Oni byli chowani bardzo płytko, ponieważ zima była bardzo mroźna. Wiosną trzeba ich było przenieść.

No właśnie, przecież oni zostali ekshumowani...
Nigdy nie uda się przenieść wszystkich kości, chociaż rzeczywiście większość z nich przeniesiono. Podczas wykopalisk widzieliśmy wiele negatywów po pochówkach.

Zobacz również:

NowosciTorun

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Dziennik Zachodni / Wielki Piątek

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na nowosci.com.pl Nowości Gazeta Toruńska