W magazynach toruńskich muzeów znajdują się tysiące dzieł sztuki i zabytkowych przedmiotów

Zobacz wideo: Sprawdzamy, co w Polsce drożeje najszybciej:

Ponad 314 tysięcy obiektów, własnych i przyjętych w depozyt, to stan posiadania Muzeum Okręgowego w Toruniu. Na wystawach można oglądać około 8-9 tys. spośród nich, czyli… jakieś 2,5 procenta. Reszta przechowywana jest w magazynach. Również w Muzeum Etnograficznym tego, co schowane, jest więcej od tego, co prezentowane.

- Mamy blisko 70 tysięcy obiektów. Na wystawie stałej „Tajemnice codzienności” i w parkach etnograficznych prezentujemy około 8 tysięcy. Pozostałe znajdują się w magazynach - mówi dyrektor Muzeum Etnograficznego dr Hubert Czachowski.
I nie jest to wcale skutek nadmiernego zbieranie rzeczy, które i tak nie zmieszczą się w salach wystawowych. Bo muzea służą nie tylko prezentowaniu zabytków czy dzieł sztuki. Ich ustawowym zadaniem jest również „gromadzenie i ochrona dóbr naturalnego i kulturalnego dziedzictwa ludzkości”.

- Mimo znacznych rozmiarów naszej przestrzeni wystawienniczej prezentowanie większej liczby obiektów w sposób dla nich bezpieczny, merytorycznie uzasadniony, przejrzysty i czytelny w odbiorze nie jest możliwe. Już w tej chwili mamy wystawy w siedmiu budynkach, co zaciekawionemu odbiorcy zapewnia kilkudniowe zwiedzanie - mówi dr Maciej Majewski, kierownik Działu Inwentaryzacji, Digitalizacji i Dokumentacji Muzealnej w toruńskim Muzeum Okręgowym.

Salon odrzuconych?

W magazynach toruńskiego Muzeum Okręgowego można znaleźć dzieła takich tuzów polskiej sztuki jak Wojciech Kossak, Zdzisław Beksiński i Tymon Niesiołowski. Czyżby były to mniej udane prace malarskich sław? Czy magazyny to salon odrzuconych? Mniej wartościowych, bardziej pospolitych dzieł i przedmiotów?

- Gromadząc zbiory muzea zawsze starają się skupiać na obiektach z ich punktu widzenia wartościowych i istotnych. Obraz czy inne dzieło oprócz wartości estetycznej może mieć historyczną, reprezentując warsztat znanego artysty, dokumentując jakieś wydarzenia czy pochodząc z określonej epoki - mówi dr Majewski. - Nasze galerie malarstwa i rzeźby zajmujące trzy piętra w Ratuszu Staromiejskim prezentują licznych znanych artystów. Jednak wystawy te mają swój określony zakres tematyczny i jest na nich tylko część kolekcji. Inne prace tych samych artystów czy artystów równie znanych przechowywane są w magazynach i wykorzystywane na wystawy czasowe. A na przykład najliczniejsze kolekcje naszego Działu Archeologii, złożone z materiałów masowych, mają dużą wartość poznawczą. Udostępniane naukowcom, badane przy użyciu coraz to nowszych metod przyczyniają się do postępu nauki.

Karawan z Otłoczyna

Wiele spośród zmagazynowanych eksponatów od czasu do czasu trafia na wystawy, nie tylko w kraju. Są jednak takie, które nie powinny opuszczać magazynów. To obiekty z materiałów wrażliwych na czynniki zewnętrzne, np. grafiki czy banknoty. Dla celów wystawienniczych mogą być udostępniane jedynie na bardzo krótki, ściśle określony czas, z zachowaniem restrykcyjnych wytycznych konserwatorskich.

- Bardzo wiele pozyskiwanych przez nas obiektów jest „wyciąganych ze strychów i piwnic”. Są nieraz w złym stanie. Rocznie poddajemy konserwacji kilkaset takich nabytków, by mogły służyć następnym pokoleniom jako świadectwa historii - mówi Hubert Czachowski.

W kiepskim stanie w momencie przekazania do „Etnografika” był np. dar parafii z Otłoczyna - karawan wykonany w Berlinie prawdopodobnie na przełomie XIX i XX w. Do Otłoczyna trafił po II wojnie światowej. Wykorzystywany był na pogrzebach do lat 70. XX w. Jest już po całkowitej konserwacji i renowacji. Kruchym skarbem z magazynu „Etnografika” jest również unikatowa dolnośląska kolekcja XIX-wiecznych obrazów na szkle, głównie o tematyce religijnej. Kolekcja ta musi być sukcesywnie poddawana pracom zabezpieczającym przed odpryskami farby.

Gdy rezerwa szła do cywila

Pamiętają Państwo spotykane na dworcach kolejowych grupy młodych mężczyzn z charakterystycznymi chustami na ramionach? To było w czasach obowiązkowej dwuletniej zasadniczej służby wojskowej. Chusty nosili młodzieńcy przechodzący do cywila. Początkowo obrazki na chustach malowali co zdolniejsi plastycznie żołnierze, potem wyspecjalizowane firmy. Co było na chustach? Na przykład portrety gwiazd ekranu. Kolekcja 27 takich chust jest w magazynie Muzeum Etnograficznego.

Muzeum Etnograficzne przechowuje też pieczywo sprzed... 70 lat. Tę niecodzienną kolekcję tworzą wypieki obrzędowe: byśki, nowe latka, weselne szyszki i korowaje z Kurpi, Podlasia, Borów Tucholskich. Cześć z nich wykonano w 1950 roku wg wzorców przekazywanych z pokolenia na pokolenie. 229 sztuk liczy kolekcja odpustowych pierników głównie z południa Polski. Upieczono je w latach 50. i 80. XX wieku. To zbiór bardzo trudny w utrzymaniu, wymaga wielokrotnych interwencji konserwatorskich – przyznają muzealnicy.
W magazynach Muzeum Okręgowego są obrazy: „Rugi pruskie” Wojciecha Kosaka, „Martwa natura z jabłkami” Tymona Niesiołowskiego, obraz bez tytułu Zdzisława Beksińskiego, popiersie Mikołaja Kopernika autorstwa Konstantego Laszczki, moneta zaprojektowana przez nietuzinkowego artystę Stanisława Szukalskiego, puchar toruńskiej loży masońskiej z XIX wieku, neolityczna siekierka z nefrytu...
Dla skarbów ukrytych w magazynach szansą na pokazanie się jest internet. Muzea coraz częściej prezentują swoje kolekcje w sieci. Wkrótce, w ramach dwóch projektów, z takiej możliwości skorzysta również toruńskie Muzeum Okręgowe.