Zbrodnia i łagodna kara

Anders Breivik będzie mógł opuścić więzienie najwcześniej po 10 latach, pod warunkiem jednak, że specjalna komisja uzna za skuteczną jego resocjalizację. Karnista Marian Filar chwali norweskie ustawodawstwo.

Anders Breivik przyznał się do zabicia 77 osób oraz ranienia ponad 240 innych, doprowadzając najpierw do wybuchu bomby w centrum Oslo, a potem oddania ognia do członków młodzieżówki Partii Pracy przebywającej na obozie na wyspie Utoja. Sam oskarżony upierał się, że jest poczytalny. Został skazany za terroryzm i morderstwa z premedytacją. <!** reklama>

Sędzia ma głos

Anders Breivik po 10 miesiącach procesu otrzymał maksymalny w Norwegii wymiar kary - 21 lat więzienia. Jeśli po odsiedzeniu tego wyroku specjalna komisja uzna, że nie został zresocjalizowany, kara zostanie przedłużona. Tak może w więzieniu spędzić resztę życia. Jeszcze w czasie trwania procesu oskarżony przyznał, że uznanie go niepoczytalnych byłoby dla niego „gorsze niż śmierć”. Swój atak usprawiedliwiał koniecznością powstrzymania islamizacji Norwegii.

Powołane dwie komisje ekspertów psychiatrów do zbadania poczytalności Andersa Breivika wydały dwie skrajne opinie. Pierwsza uznała, że cierpi on na schizofrenię paranoidalną, a druga, że jest w pełni poczytalny.

- Biegli nie są automatami - tłumaczy nam prof. Marian Filar, karnista z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. - Tacy eksperci to nie, wbrew obiegowej opinii, starzy dziadkowie, których w błąd może wprowadzić byle cieć. Fachowcy są różni, tak samo różne są ich opinie - wszystko zależy od warunków danego badania, nawet dyspozycji dnia. Podobnie, jak z badaniem sobie ciśnienia. A ostateczną decyzję, w kontekście prowadzonego postępowania, po wysłuchaniu wszystkich racji, podejmuje sędzia, a nie powołani biegli. To on wyciąga ostateczne konkluzje.

Granica barbarzyństwa

Atak Andersa Breivika wywołał falę dyskusji na temat granicy toleracji i demokracji w kraju, któremu zarzuca się często skrajny liberalizm pod względem karania groźnych przestępców.

- Skoro tak zdecydowali ustawodawcy norwescy, oznacza to, że taka była wola narodu - mówi prof. Marian Filar. - Lud wie, czego chce. Najwyraźniej w tym kraju 21 lat więzienia przyjęto za granicę cywilizacji - najwyraźniej za tą linią zaczyna się barbarzyństwo.

Zgodnie z norweskim ustawodawstwem, Anders Breivik może starać się o przedterminowe zwolnienie nie wcześniej niż po odsiedzeniu 10 lat więzienia. Wtedy też stanie przed specjalną komisją.

- Ten system, mimo że może wydawać się liberalny, jest - proszę mi wierzyć - dobrze przemyślany i niezwykle efektywny. Mogę się założyć, że tamtejszy sąd nie wypuści go na wolność, póki nie będzie uważał tego za absolutnie słuszne - zapewnia karnista z Torunia. - Takiego poziomu cywilizacyjnego możemy im tylko zazdrościć - uważa - bo nie o to chodzi w demokracji, aby krzyczeć o przywróceniu kary śmierci, gdy na przykład policjant w czasie akcji zastrzeli na ulicy przypadkowego przechodnia.

Anders Breivik chciał być uważany za potwora, bojownika o nacjonalistycznych poglądach. Zachodnie media są jednak zgodne co do tego, że sąd udowodnił, że jest zwykłym przestępcą, skutecznie pozbawiając go otoczki celebryty.

- On nie jest ani męczennikiem, ani bohaterem - zgadza się karnista. - Sąd się nie myli. Ja już pewnie nie doczekam takich dni, gdy będę mógł zanucić o Polsce, to co można powiedzieć o Norwegii, gdzie przestępczość jest dwa razy niższa niż u nas „nie znam takiego drugiego kraju, gdzie tak swobodnie oddycha człowiek”.