Znajomi z ogłoszenia, czyli przed budową empiku [RETRO, DUŻO ZDJĘĆ]

W ubiegłym tygodniu pisaliśmy o katastrofach sterowców. „Hindenburga” - w rocznicę jego zagłady, oraz starszego od niego o kilka dekad Zeppelina Cesarskiej Marynarki Wojennej, który rozbił się w październiku 1913 roku. Latającym pancernikiem, jak go wtedy nazywały gazety, dowodził torunianin: Erich-Otto Freyer. Nasz krajan był jednym z dwóch wyszkolonych dowódców sterowców, jakich posiadała cesarska armia.

W księgach adresowych Torunia z przełomu XIX i XX wieku znaleźliśmy tylko jednych Freyerów. Mieszkali przy Szerokiej 6, czyli w kamienicy na rogu Szerokiej i Podmurnej. Ten budynek widać na zdjęciu z uroczystości otwarcia toruńskiego toru rowerowego. Bardzo możliwe, że przyszły lotnik został na tym zdjęciu uwieczniony. Fotografia pochodzi z 13 czerwca 1897 roku, Freyer miał wtedy 12 lat i paradzie kołowników musiał się przyglądać z wielkim zainteresowaniem.

Polecamy: Schron na sprzedaż w Toruniu. Kto chętny? Zobaczcie zdjęcia

Niezwykłe zdjęcia mają to do siebie, że można na nie patrzeć pod różnym kątem i ciągle znajduje się w nich coś ciekawego. W takim razie zmieniamy kąt i datę. Na początku kwietnia 1899 roku w „Gazecie Toruńskiej” pojawiło się takie ogłoszenie:

„Stare piece, drzwi, okna, okna wystawowe i drzwi do składów sprzedane zostaną z powodu zerwania domu przy Elżbiety 13”.

No, proszę. Tyle razy apelowaliśmy, aby przeznaczonych do rozbiórki domów nie unicestwiać przy pomocy buldożerów, ale najpierw ewakuować z nich te elementy, które mogą się przydać przy remontach innych. Podawaliśmy przykłady bogatych krajów zachodnich, gdzie takie praktyki są oczywiste. Okazuje się, że naszych przodków również nie było stać na marnotrawstwo.

To jedno. Poza tym wyprzedaż sprzed 120 lat dotyczyła przeznaczonego do rozbiórki domu przy ul. Elżbiety 13. W kamienicy, która stanęła na jego gruzach jest teraz empik. Dzięki zdjęciu z rowerzystami możemy zobaczyć, jak prezentowała się Szeroka przed tą budową.

Strony z ogłoszeniami są kopalnią wiedzy o mieście i jego mieszkańcach, w tym również naszych starych znajomych. Jeden z nich 9 kwietnia A. D. 1899 poinformował swoich klientów o przeprowadzce.

„Z dniem dzisiejszym przeniosłem mój kantor z ul. Mostowej 6 do domu własnego Bederstrasse 14, narożnik ul. Jezuickiej. W. Boettcher”.

Przede wszystkim jest to znajomy Literołapa, bo to Literołap dokonał cudów, aby na ścianach pięknego budynku przy Łaziennej 14, poza reklamami łaźni, znaleźć także szyldy przedsiębiorstwa transportowego W. Boettcher. Dzięki ogłoszeniu wiemy, że przeniosło się ono w to miejsce 120 lat temu. Przeglądamy zatem gazety z tamtych lat dalej, licząc, że niebawem poznamy także dokładną datę otwarcia zakładu Braci Schillerów z Rynku Nowomiejskiego. Na ich odnowionym szyldzie jest przecież wymalowany rok 1899.

W ogłoszeniach na szczęście na ogół pojawiają się dokładne adresy. W doniesieniach redakcyjnych niestety bywa z tym różnie. Na ogół tak:

„Murarz Teske z Mokrego, zatrudniony przy budowli domu mistrza stolarskiego Przybyli na Bydgoskiem Przedmieściu, spadł w sobotę z wysokości trzeciego piętra i tak ciężkie odniósł uszkodzenia wewnętrzne, że onegdaj zmarł. Pozostawia żonę i dzieci sierotami”.

Pod koniec kwietnia 1899 roku, kiedy „Gazeta Toruńska” podała tą smutną wiadomość, zapewne każdy w mieście wiedział, gdzie powstawał dom mistrza stolarskiego Przybyli. Po 120 latach tego typu wskazówki na ogół bywają już jednak mało przydatne. Na ogół, bo akurat ten dom jest nam dobrze znany.

Toruń bywa miastem kontrastów. Do tego stopnia, że kiedy człowiek dostaje archiwalny plan, bądź stare zdjęcie jakiegoś budynku, przeciera oczy ze zdumienia i zaczyna się zastanawiać, czy to właściwy adres. Tak właśnie było z kamieniczką przy ulicy Mickiewicza 70, która dokonała żywota jako niepozorna ruina, jednak w czasach gdy urzędował w niej mistrz Przybil, robiła bardzo pozytywne wrażenie.

Obejrzyj: Szczury w Strudze Toruńskiej