Atak jądrowy nie zawsze oznacza wyrok śmierci. Ekspert wyjaśnia, kiedy mamy szansę przeżyć

W przypadku zastosowania broni jądrowej trzeba zdawać sobie sprawę z kilku istotnych faktów, które mają bezpośredni wpływ na postrzeganie zagrożenia. Problem ochrony przed atakiem jądrowym jest zagadnieniem kompleksowym niesprowadzającym się jedynie do schronów przeciwatomowych – mówi dr Łukasz Tolak, ekspert ds. energetyki i bezpieczeństwa, wykładowca na Collegium Civitas.

Istnieją konstrukcje, które powinny wytrzymać uderzenie jądrowe (np. silosy rakiet balistycznych czy dedykowane centra dowodzenia), należy jednak zdawać sobie sprawę, że poziom ewentualnych strat i zniszczeń, a także ewentualna skuteczność schronu zależy w znacznej mierze od okoliczności ataku. Zależy to zatem od wielkości ładunku jądrowego – im większa moc, tym większy obszar całkowitych zniszczeń wynikających z uwolnionej fali uderzeniowej i cieplnej energii.

Skala zniszczeń zależy od ośrodka wybuchu (wybuch powietrzny, naziemny, płytki podziemny, wodny) oraz odległości od miejsca eksplozji. Oddzielnym problemem, wymagającym zastosowania odpowiednich procedur jest problem promieniowania (pierwotnego i wtórnego) oraz opadu radioaktywnego.

W przypadku eksplozji ładunku jądrowego o mocy zbliżonej do mocy bomby zrzuconej na Hiroszimę (13–15 kiloton), strefa całkowitego zniszczenia nawet silnie wzmocnionych konstrukcji sięgać będzie od 500 do 800 metrów od miejsca eksplozji. W tym obszarze przyjmuje się także niemal 100 proc. śmiertelność. Dodatkowo siła niszcząca może być wzmocniona na skutek miejsca eksplozji. Wybuchy podziemne generować będą dodatkowe fale sejsmiczne oddziałujące na konstrukcje budynków i schronów.

–Podobnie eksplozje na niewielkiej wysokości będą miały wzmocnioną siłę niszczącą ze względu na połączenie fali uderzeniowej rozchodzącej się od miejsca eksplozji i odbitej od gruntu – wyjaśnia dr Tolak.

Eksplozja bomby o mocy 15 kT będzie powodowała zawalenia domów mieszkalnych w odległości do 2,5 km od miejsca wybuchu, a jej bezpośrednie skutki odczuwalne będą (wybite szyby, obrażenia od upadających przedmiotów) nawet w odległości ponad pięciu kilometrów. Wraz ze wzrostem odległości spadać będzie także odsetek ofiar śmiertelnych – do dwóch kilometrów będzie ich ponad 50 proc.

Należy pamiętać, że ilość ofiar będzie się zwiększać w czasie po eksplozji na skutek oddziaływania fali cieplnej, która stanowi około 30 proc. energii eksplozji jądrowej. Fala ta będzie powodować oparzenia trzeciego stopnia (w przypadku braku osłony) w promieniu około dwóch kilometrów od epicentrum i pierwszego oraz drugiego stopnia do około 3,5 km.

Dalsze ofiary związane będą z promieniowaniem przenikliwym (gamma) i neutronowym – promieniowanie początkowe oraz opad radioaktywny, który stanowić będzie największe potencjalne zagrożenie w dłuższym czasie po eksplozji. Skażenie to jest bardziej niebezpieczne niż pierwotne i wymaga zastosowania odmiennych procedur ochronnych.

Przebywanie w odległości ponad 3,5 km od epicentrum wybuchu bomby atomowej o sile 15 kiloton zwiększa szanse przeżycia człowieka wybuchu jądrowego.

W przypadku eksplozji ładunków strategicznych, o znacznie większej mocy – nawet kilku i więcej megaton, wskazane powyżej strefy ulegają znacznemu rozszerzeniu, a promień strefy całkowitego zniszczenia i niemal 100 proc. śmiertelności (dla osób nieprzebywających w schronach) sięgać będzie kilkunastu i więcej kilometrów.

W przypadku wybuchu jądrowego miejscami ukrycia powinny być schrony i wzmocnione konstrukcje żelbetonowe (wzmocnione stropy i drzwi), ziemianki i piwnice. Należy mieć jednak świadomość, że nawet obiekty dedykowane nie dają 100 proc. pewności przetrwania.

– Skuteczność schronienia uzależniona jest od odległości od miejsca eksplozji, jego mocy i ośrodka, w którym eksplozja ma miejsce (grunt, wybuch powierzchniowy, powietrze, woda). Nawet ukrycie się w rowie czy za betonową ścianą, może nas uchronić przed falą uderzeniową i cieplną oraz znaczną częścią promieniowania pierwotnego (gamma/neutronowego) – mówi dr Łukasz Tolak.

Tu znajdziesz mapę budowli ochronnych

Zdecydowanie innych działań wymagać będzie ochrona przed opadem radioaktywnym (w tym resztkowym) oraz falą pożarów powstałą na skutek oddziaływania promieniowania cieplnego – zauważa ekspert. Ochrona przed nimii wymaga sprawnego działania oddziałów Obrony Cywilnej i służb (policji, straży pożarnej, oddziałów usuwania skażeń) oraz przede wszystkim świadomości zagrożeń i odpowiedniego przeszkolenia ludności cywilnej.

W przypadku ochrony przed opadem radioaktywnym niepotrzebne będą wzmocnione schrony żelbetonowe, a szczelne pomieszczenia, jak najdalej położone od drzwi zewnętrznych i okien, posiadające odpowiednią wentylację (z systemem filtrów przeciwpyłowych), zaopatrzone w zabezpieczone (szczelnie zamknięte) zapasy wody i żywności oraz środków medycznych i pierwszej potrzeby. Niezbędna jest także zabezpieczona łączność radiowa i źródła jej zasilania umożliwiająca przekazywanie przez władze poleceń/zaleceń co do sposobów zachowania w zaistniałej sytuacji.