Centrum Astronomii UMK w Piwnicach od kuchni! Co skrywa w środku? [zdjęcia]

To niepozorne urządzenie zamknięte w pawilonie z charakterystyczną kopułą jest jednym z najbardziej zasłużonych teleskopów światowej astronomii. Obserwacje jakich nim dokonano przyczyniły się do odkrycia zasługującego na miano kamienia milowego w rodzącej się dopiero astrofizyce. Był jednym z pierwszych teleskopów, którym nie obserwowano nieba za pomocą oka lecz fotografowano.

- Pojawił się w czasie gdy w astrofizycznym świecie rozpoczynała się prawdziwa rewolucja - mówił niedawno na naszych łamach Szymon Żywica, student astronomii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu – który zainteresował teleskopem konserwatorów zabytków na Wydziale Sztuk Pięknych UMK. - Przez wieki bowiem ludzie byli przekonani, że nigdy nie będą w stanie poznać i zbadać tak odległych obiektów, jak gwiazdy, no bo jak niby można by to zrobić? Klucze do rozwiązania zagadki okazały się tkwić w charakterystyce emitowanego przez gwiazdy światła. Dostępne były przez cały czas jednak aby je wydobyć trzeba było przed obiektywem astrografu umieścić duży pryzmat, który rozszczepiał światło na barwy tęczy, przez fizyków nazywane widmem. Analizując widmo, można było dowiedzieć się, z czego konkretna gwiazda jest złożona i jakie występują na niej warunki fizyczne: jaka w jej atmosferze panuje temperatura, ciśnienie, gwiazda jak porusza się względem Ziemi. Dzięki wyposażonym w pryzmaty astrografom można było fotografować widma odległych obiektów, dając tym samym astronomom olbrzymi materiał do analizy.

Zobacz także:

Ośmiocalowy Teleskop Drapera ufundowała dla obserwatorium harvardzkiego wdowa po przedwcześnie zmarłym w wieku 45 lat Henrym Draperze. Draper, który z zawodu był lekarzem, posiadał też wielką pasję – astronomię. Był pionierem astrofotografii, posiadał własne obserwatorium astronomiczne, sam budował instrumenty używane do obserwacji i jako pierwszy sfotografował widmo gwiazdy Wegi, innej niż Słońce. W obserwatorium harwardzkim astrograf dostarczał materiał obserwacyjny konkretnie fotografie widm gwiazd dla zespołu badawczego profesora Edward Pickeringa. Zespół tworzyły głównie kobiety. Nieprzypadkowo nazywano je harwardzkimi rachmistrzyniami - potrafiły analizować prawdziwy ogrom danych zbieranych w nocy przez teleskopy. Mrówcza praca kobiet zaowocowała m.in. stworzeniem klasyfikacji widmowej gwiazd, którą świat nauki stosuje do dziś.

Równie barwna jest opowieść w jaki sposób urządzenie trafiło na toruński uniwersytet. Młodziutka uczelnia, tuż po II Wojnie Światowej tworzyła podwaliny toruńskiej astronomii na której czele stali przybyli z Wilna prof. Władysław Dziewulski i dr Wilhelmina Iwanowska. Astronomowie nie posiadali jednak żadnych znaczących urządzeń badawczych. Profesor Dziewulski zwrócił się z prośbą o pomoc do dyrektora obserwatorium harwardzkiego. Harlow Shapley uznał, że warto wspomóc młody uniwersytet w mieście Mikołaja Kopernika w kraju zrujnowanym przez wojnę i drogą morską wysłał do Torunia starszy, można powiedzieć - lekko już przykurzony, astrograf Drappera, wykorzystywany wcześniej przez rachmistrzynie Pickeringa.

Obejrzyj także: Czy pamiętasz zakład Apator?

Wypożyczony na 99 lat bezcenny harvardzki sprzęt służył przez długi czas toruńskim astronomom. W zeszłym roku, po 71 latach doczekał się gruntownej renowacji. Trafił w ręce specjalistów od konserwacji dzieł sztuki z UMK, głównie młodych jej adeptek, które pod czujnym okiem dr Aliny Tomaszewskiej-Szewczyk oraz mgr Arletty Piaseckiej zajęły się każdym jego elementem, przywracając dawny blask.

Nowy wygląd zyskało nie tylko urządzenie, ale też cały pawilon, w którego wnętrzu powstała wystawa opisująca niezwykłą historię teleskopu. „Trzecie narodziny Teleskopu Drapera 1889-2019" - uroczyste otwarcie wystawy połączone z sesją naukową zaplanowano na 4 czerwca.

Ośrodek w Piwnicach to częsty kierunek wycieczek pasjonatów astronomii. Wiosną i latem skąpane w zieleni obserwatorium UMK pozwala odetchnąć od miejskiego zgiełku.

Czytaj także:

To tu, na największym w tej części Europy radioteleskopie 32 – metrowym RT-4 włączonym do europejskiej sieci VLBI pracują zespoły badające między innymi otoczenie młodych masywnych gwiazd, niewidocznych jeszcze optycznie, „zauważalnych” dzięki świecącym na falach radiowych maserom.

- Jest to podobna do laserów wiązka promieniowania emitowana przez różne cząsteczki gazów w obłokach wokół gwiazd. W naszej galaktyce znamy zaledwie 25 maserów regularnie błyskających czyli zmieniających swoją jasność, z czego aż 10 odkrył nasz radioteleskop, a konkretnie pracujący na nim zespół profesora Mariana Szymczaka.

Podczas wizyty w Centrum nie można ominąć ogrodu ośrodka. W jego części znajduje się m.in. zabytkowy radioteleskop RT – 2. Ażurowe urządzenie to unikalny sprzęt, zbudowany w 1958 roku od podstaw przez pionierów toruńskiej radioastronomii.
Około 100 tys. złotych potrzeba na uruchomienie młodszego z tej astronomicznej rodziny radioteleskopu RT – 3. Urządzenie wciąż czeka na remont.

Każdy kto chciałby odwiedzić Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach może to zrobić umawiając się na wizytę z oprowadzaniem poprzez działającą przy UMK Fundacje Aleksandra Jabłońskiego.