Dolina Dolnej Wisły, cenne lasy, niebieskie żaby i rzadkie ptaki. Oto przyrodnicze atrakcje Torunia i okolic

W ostatnich latach w granicach Torunia zdarzały się ptasie obserwacje, które odbijały się szerokim echem w całym kraju - w 2019 roku właśnie u nas miało miejsce pierwsze w historii Polski stwierdzenie mewy śródziemnomorskiej, z kolei poprzedniej zimy na Bulwarze Filadelfijskim przez kilka tygodni przebywał świergotek nadmorski, ptak niewielki i raczej niepozorny, ale, jak wskazuje już sama nazwa, niemal niespotykany w głębi kraju.

Takie rarytasy nie zdarzają się oczywiście często, ale chcąc przeżyć przygodę z naturą wcale nie musimy nastawiać się z góry wyłącznie na obserwowanie najrzadszych gatunków. W bliskim sąsiedztwie Torunia jest bowiem sporo przyrodniczych atrakcji, zarówno tych dotyczących przyrody ożywionej, jak i nieożywionej. W podróż po tych najciekawszych zabiera nas znawca tematu - dr Michał Leszczyński, biolog i popularyzator wiedzy przyrodniczej.

- Toruń ma to szczęście, że jest położony w otoczeniu mozaikowym i są tu środowiska przyrodnicze różnego rodzaju. Nie trzeba godzin jazdy, żeby do tych miejsc dotrzeć. Mamy dolinę dużej rzeki, jest przy niej zachowany pas łęgów, mamy też łąki, mamy pierścień lasów, które obejmują miasto. Jeśli torunianin chciałby oglądać widoki przypominające widoki z wycieczek górskich, to może wybrać się choćby w rejon Zboczy Płutowskich, które wprawdzie nie są położone tuż przy naszym mieście, ale jednocześnie nie są aż tak daleko od niego. Stawiam je na pierwszym miejscu. To miejsce wyjątkowe, położone na krawędzi doliny, z rozległym widokiem na basen unisławski, na Fordon, a także na również wysoki i stromy lewy brzeg Wisły. Mamy tam do czynienia ze środowiskiem roślinnym, które przypomina step. Warto pojechać tam właśnie teraz, na przełomie kwietnia i maja, bo jest to czas, gdy na tych stepowych murawach kwitną miłki wiosenne - piękne, duże, żółte kwiaty. Gdy są ich tam tysiące, to robią naprawdę duże wrażenie. Można tam też spotkać wężymordy oraz sasanki łąkowe, kwiaty już nie tak częste, a związane właśnie z tego typu siedliskami. Ze Zboczy Płutowskich jest już niedaleko w okolice Ostromecka, gdzie również mamy nagromadzenie rezerwatów - Wielką Kępę Ostromecką, a także rozległy las grądowy Las Mariański. Pas Doliny Wisły od Starogrodu i Zboczy Płutowskich do Ostromecka to chyba najciekawszy przyrodniczo teren w rejonie Torunia.

Niemal w granicach administracyjnych naszego miasta, tuż po wyjeździe z Wrzosów, znajduje się Las Piwnicki. Chroniony obszar zajmuje obecnie blisko 37 hektarów, a wszyscy chętni mogą go poznawać wędrując ścieżką dydaktyczną "Powrót do pierwotnego lasu"

- To las grądowy, będący niemal namiastką puszczy Białowieskiej, z obecnym w nim starodrzewem. Ktoś mógłby powiedzieć, że martwe drzewo, a takiego tam też nie brakuje, to coś złego, a tymczasem jest ono pełne życia. Las, w którym jest dużo martwych drzew, jest przyrodniczo cenniejszy niż taki, w którym ich nie ma - zamieszkuje go nawet 75% z ogółu organizmów występujących w lesie. W Lesie Piwnickim mamy możliwość doświadczenia lasu o naturalnym charakterze. To samo powiedzieć można o olsach w rejonie Barbarki, które również są fragmentami bardziej naturalnych lasów. Spotkamy w nich łosie, które wędrują między lasem lulkowskim, a lasami Barbarki. Oprócz grądu są też olsy, czyli lasy podmokłe, na przykład na Kluczykach i ponownie w rejonie Barbarki. Mamy też relikty łęgów, czyli lasów nadrzecznych. Tym największym jest Kępa Bazarowa. Jej charakter przez ostatnich kilkaset lat mocno się zmieniał, ale kępa nadal spełnia charakter łęgu - mówi Michał Leszczyński.

W Toruniu nie brakuje miłośników fortyfikacji - niektórym wystarczy wizyta w tych, które są ogólnodostępne i nastawione typowo na turystów, z kolei ci bardziej zaawansowani starają się eksplorować także obiekty na co dzień opustoszałe. Forty to jednak nie tylko dziedzictwo historyczne, ale i miejsca atrakcyjne przyrodniczo.

- W XIX wieku były obiektami wojskowymi, a dziś pełnią funkcję leśnych wysp, na których można spotkać ciekawe gatunki ptaków. Okoliczne drzewa często mają dziuple, głębokie fosy pozwalają na ukrycie gniazd, więc w otoczeniu fortów fauna jest zdecydowanie bogatsza. Można tu wyróżnić Fort IV, Fort VII, a także Fort XV na Rudaku. Na terenie fortów zobaczymy nie tylko ciekawe gatunki ptaków, ale i żaby. Mamy szczęście do dużej różnorodności gatunków tych płazów. Przyroda fortów to także nietoperze. Ich obserwacja wymaga jednak podwójnej ostrożności – zwiedzając forty musimy znać ich architekturę i mieć latarkę, ale trzeba też pamiętać, że nie możemy narażać zimujących w nich nietoperzy. Kilka naszych fortów to obiekty objęte ochroną Natura 2000, właśnie z uwagi na obecność nietoperzy. Jeśli fort jest odwiedzany przez ludzi w czasie, gdy one w nim zimują, to zmienia się jego mikroklimat, a tymczasem parametry dotyczące wilgotności i temperatury są dla nich istotne. Jeśli ktoś chce obserwować nietoperze, to lepszą opcją od obserwowania ich w podziemiach będzie wybranie się latem nad Wisłę, gdzie o zmierzchu można zobaczyć, jak żerują.

Miłośnicy płazów mogą wypatrywać żab nie tylko w fortach. Jednym z najłatwiej dostępnych miejsc jest staw na Barbarce, przy którym nierzadko odbywają się poświęcone im prelekcje i spotkania. To jednak nie wszystko - jeśli komuś dopisze szczęście w okolicy Torunia będzie miał okazję obejrzeć żaby w kolorze... niebieskim.

- Warto wspomnieć o łąkach w rejonie Kaszczorka, gdzie wczesną wiosną można podziwiać żaby z rodzaju żab brunatnych. Późną wiosną można natomiast nasłuchiwać płazów z grupy żab zielonych, czyli tych głośno rechoczących. Właśnie z powodu liczebności tych zwierząt można zakładać, że niegdyś były one obecne w fosach wokół Starego Miasta i zapewne przyczyniły się do powstania legendy o flisaku i żabach. Torunianin może być zaskoczony także widokiem niebieskich żab, które odbywają gody w płytkich rozlewiskach wokół rozlewających się w marcu starorzeczy. Są to samce żab moczarowych. Na żabi koncert i wysłuchiwanie ich pięknych śpiewów warto wybrać się późnym popołudniem, najlepiej w rejon Kaszczorka.

Co czeka w mieście?

Dużą przyjemność mogą sprawić także obserwacje w centrum Torunia. Miasto leży nad Wisłą, która sama w sobie jest niemal gwarancją przyrodniczych ciekawostek.

- Jeśli mielibyśmy zaplanować 40-minutowy spacer w ścisłym centrum, to i tak zaobserwujemy kilka ciekawych gatunków. Idąc w okolicy kościołów na Starym Mieście spotkamy pustułki. Ten gatunek sokoła jest wprawdzie liczny w skali Polski, ale wymaga ochrony. Gnieździ się najczęściej tam, gdzie przebywa człowiek, często na wieżach, ponadto możemy je zaobserwować w okolicy mostu kolejowego. Z ciekawszych gatunków ptaków śpiewających, które spotkałem w centrum miasta, wymienić mogę muchołówkę żałobną, którą widziałem na Woli Zamkowej. Na placu Rapackiego i w okolicy mostu można spotkać dzięcioła zielonego i dzięcioła średniego. Obserwacjom sprzyja także Wisła i nie chodzi tu tylko o gatunki zimujące na rzece. Dla wielu obserwatorów oglądanie nawet pospolitych gatunków także sprawi przyjemność. Na wodzie wystarczy rodzina nurogęsi widziana późną wiosną - taka obserwacja również dostarczy dużo frajdy - zapewnia Michał Leszczyński.

Polecamy nasze grupy i strony na Facebooku:

• Bieżące wypadki i utrudnienia w Kujawsko-Pomorskiem
• Gdzie dobrze zjeść w Toruniu i okolicach?
• Toruń Retro!
• Sport w Toruniu

Coraz wyższe temperatury zachęcają do przyrodniczych obserwacji - nie pozostaje więc nic innego, jak wyruszyć na wiosenną wędrówkę.