Dzieje Goplan i bujna przyroda

Najstarsze ślady osadnictwa nad tym jeziorem o ponad tysiąc lat poprzedzają czasy legendarnego Popiela. Starożytna historia unosi się nad Gopłem niczym gęsta mgła. Pradawne dzieje przyciągają do Kruszwicy tysiące turystów.

<!** Image 2 align=right alt="Image 92700" >Słynny nadgoplański gród jest ważnym punktem na najpopularniejszej trasie autokarowej w Polsce - na Szlaku Piastowskim. Istnieje przypuszczenie, że w VIII i IX w. gród kruszwicki był ośrodkiem plemiennego państwa Goplan, lecz w pierwszej połowie X w. ich terytorium znalazło się w kręgu dominacji państwa Polan i weszło w jego skład. Jak głosi jedna z legend, w Kruszwicy znalazł schronienie pozbawiony władzy, okrutny Popiel, który zginął w wieży na jeziornej wyspie zjedzony przez myszy. Po jego śmierci rządy objąć miał ubogi Piast, twórca nowej dynastii.

- Kruszwicę odwiedza wielu turystów, w tym liczne wycieczki szkolne - mówi Andrzej Sieradzki, dyrektor Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia, chroniącego walory przyrodnicze i kulturowe okolicy na prawach parku krajobrazowego. - Najczęściej są to jednak kilkugodzinne pobyty, znacznie mniej osób decyduje się, aby spędzić u nas parę dni i dokładniej poznać uroki okolicy.

Ciekawa jest tymczasem nie tylko Kruszwica, ale również malownicze wioski rozrzucone wokół Gopła. Samo jezioro przyciąga miłośników sportów wodnych. Raczej płytkie (średnio - 3,5 m), ale długie (25 km) ma atrakcyjną linię brzegową z licznymi zatoczkami i półwyspami. W Kruszwicy mieści się przystań żeglarska oraz kilka wypożyczalni sprzętu pływającego. Sporo do życzenia pozostawia, niestety, czystość Gopła. Jak zapewniają przedstawiciele parku, sytuacja jednak powoli się poprawia.

- Jezioro otoczono opaską kanalizacyjną z siecią przepompowni ścieków - informuje dyrektor Sieradzki. - To przynosi efekty, aczkolwiek wieloletnich zaniedbań i błędów rabunkowej gospodarki nie da się naprawić w jeden rok.

Prując łodzią taflę Gopła warto wyobrazić sobie, że niegdyś jezioro było dwukrotnie głębsze i trzykrotnie rozleglejsze. Jan Długosz nazywał je Mare Polonorum (Morze Polaków), oczywiście nie tylko przez wzgląd na wielkość, ale przede wszystkim historyczną rangę. Najsłynniejszy z jeziornych półwyspów - Ostrów Rzępowski, zwany czasami Szyją, nie był wówczas półwyspem, lecz dwiema wyspami. Trwające od lat badania archeologiczne wskazują, że już w VII w. p.n.e. istniała na jednej z nich osada, przekształcona później w obronny gród z drewniano-ziemnym wałem i systemem falochronów.

<!** reklama>Bogata jest nie tylko historia nadgoplańskich okolic, imponuje również bogactwo tutejszej przyrody. Na obszarze NPT występuje ponad 200 gatunków ptaków, z czego 146 to gatunki lęgowe (np. herbowa gęś gęgawa).

Pomiędzy Rusinowem a Lachmirowicami rozciągają się tzw. „Szerzawy” czyli najszersze miejsce Gopła. Jezioro zostaje tutaj rozdzielone na 2 części przez półwysep Potrzymiech - najbogatszy przyrodniczo teren parku, tylko częściowo dostępny dla zwiedzających. Część wschodnia jeziora to nurt przepływającej tędy Noteci. Płytsza część zachodnia tworzy tzw. Zatokę Pięciu Wysp, niedostępną dla turystów, ze względu na ochronę cennej przyrody. Gnieżdżą się tu m.in. żurawie, bąki, wąsatki i błotniaki stawowe.

<!** Image 3 align=left alt="Image 92704" sub="Najstarsze ślady osadnictwa nad tym jeziorem o ponad tysiąc lat poprzedzają czasy legendarnego Popiela. Starożytna historia unosi się nad Gopłem niczym gęsta mgła. Pradawne dzieje przyciągają do Kruszwicy tysiące turystów.

/ Fot. Nadgoplański Park Tysiąclecia">Zdaniem ekologów, największym zagrożeniem dla parku jest obecnie powstała w okolicach południowego brzegu odkrywkowa kopalnia węgla brunatnego. Część naukowców uważa, że kopalnia spowoduje obniżenie poziomu lustra wody, co poważnie zaburzy harmonię tutejszych ekosystemów.

- Powstają właśnie nowe ekspertyzy na ten temat. Dotychczasowe nie potwierdzają tego zagrożenia - zapewnia dyrektor Sieradzki. - Mówi się wręcz, że działalność kopalni spowoduje wpompowanie do jeziora dużej ilości czystych wód podziemnych, które przyspieszą poprawę jakości wody w zbiorniku. Trzeba działać ze szczególnym rozmysłem, bo skutki dzisiejszych poczynań widoczne będą dopiero za kilkadziesiąt lat. Nie mógłbym spojrzeć w oczy wnukom, gdyby Gopło utraciło w tym czasie swoje najcenniejsze wartości.

Nadgoplański Park Tysiąclecia zajmuje powierzchnię 9982 ha. Leży w całości na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, obejmując gminy: Kruszwica, Jeziora Wielkie oraz Piotrków Kujawski. Powstał w 1992 r. na bazie istniejącego na tym terenie rezerwatu przyrody. Jest również obszarem Natury 2000 pod nazwą „Ostoja Nadgoplańska”. Siedziba parku mieści się w Kruszwicy.

Zwiedzaj z Nami

Przewodnik po parkach

To już ostatnia część naszego przewodnika po parkach krajobrazowych, które częściowo bądź w całości leżą na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Zwiedziliśmy wszystkie obszary ochronne tego typu. Łącznie jest ich 9. W tym samodzielne parki: Wdecki, Tucholski, Brodnicki, Gostynińsko-Lidzbarski, Krajeński, Nadgoplański i Gostynińsko-Włocławski. Parki Chełmiński oraz Nadwiślański tworzą jeden zespół.

Co zobaczyć?

W Parku Nadgoplańskim

Mysia Wieża - symbol Kruszwicy i jej najpopularniejszy zabytek. Razem z resztkami murów jest śladem po warowni Kazimierza Wielkiego z połowy XIV w. Z góry rozciąga się widok na Gopło.

Kolegiata św. Piotra i Pawła w Kruszwicy - jedna z najlepiej zachowanych budowli romańskich w Polsce. Powstała prawdopodobnie w latach 1120-1140. Zabytkowe kościoły znajdują się również w Ostrowie, Sławsku Wielkim i Sukowach.

Wiąz polny Popiel - pomnik przyrody klasy zerowej. Drzewo ma w obwodzie 590 cm, rośnie na prywatnym polu w miejscowości Ostrówek.

Trasa Turystyczna

Kajakiem lub statkiem

Gopło to jedno z najdłuższych (25 km) jezior rynnowych w Polsce i 9. pod względem wielkości. Ze swoją niską, ale urozmaiconą linią brzegową, licznymi półwyspami, zatoczkami i wyspami świetnie nadaje się do kajakowej włóczęgi. W Kruszwicy jest kilka wypożyczalni sprzętu.

Po Gople można popływać również gondolą, rowerem wodnym albo statkiem „Rusałka”. Istnieją dwa warianty rejsu: 45-minutowa wycieczka lub całodniowa wyprawa z Kruszwicy do Ślesina i z powrotem (z 1,5-godzinnym postojem na obiad i plażowanie). Atrakcją rejsu jest pokonywanie śluz: Koszewo i Gawrony.

Rowerem

Dookoła Gopła wiedzie zielony szlak rowerowy, spinający ze sobą największe lądowe atrakcje NPT - zabytkowe kościoły, zespoły dworskie, drewniane chałupy w malowniczych wsiach. Długość trasy: 44 km.