Miejsce w rodzinie zastępczej to szansa na normalne życie dla wielu dzieci

Rozmowa z Marcinem Cięgoturą, kierownikiem działu wspierania rodziny i pieczy zastępczej w Miejskim Ośrodku Pomocy Rodzinie w Toruniu.

<!** Image 3 align=none alt="Image 223276" sub="Marcin Cięgotura od lat zajmuje się rodzicielstwem zastępczym. Chwali sobie m.in. współpracę z toruńskim sądem (Fot.: Jacek Smarz)">

Co to właściwie jest rodzina zastępcza?

Rodzina zastępcza to taka rodzina, która tymczasowo lub stale opiekuje się i wychowuje dzieci, które zostały osierocone, odrzucone lub których rodzice biologiczni nie są w stanie zapewnić im bezpieczeństwa i opieki. Kieruje się ona dobrem dziecka i poszanowaniem jego praw. Intencją i założeniem opieki zastępczej jest jej tymczasowość, w związku z czym dziecko powinno przebywać w niej do momentu uregulowania sytuacji życiowej własnej rodziny. Oczywiście, nie można wykluczyć i takich sytuacji, kiedy dziecko pozostanie pod opieką rodziców zastępczych do momentu osiągnięcia pełnoletności lub usamodzielnienia.

Jakie formy pieczy zastępczej mamy w Polsce?

W oparciu o ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 roku, formami rodzinnej pieczy zastępczej są rodziny zastępcze oraz rodzinne domy dziecka. W przypadku tych pierwszych mogą to być rodziny zastępcze spokrewnione, niezawodowe i zawodowe (w tym zawodowe specjalistyczne oraz pełniące funkcje pogotowia rodzinnego). Warto też dodać, że w rodzinnych domach dziecka przebywać może maksymalnie ośmioro dzieci.

<!** reklama>

Kto może zostać rodziną zastępczą?

W tym przypadku kryteria szczegółowo regulują przepisy. Rodzicami zastępczymi mogą zostać zarówno małżonkowie, jak i osoby niepozostające w związku małżeńskim. Muszą jednak spełniać konkretne wymagania, między innymi: nie mogą być pozbawione władzy rodzicielskiej nad własnymi dziećmi, nie mają ograniczonej zdolności do czynności prawnych, są w dobrej kondycji zdrowotnej, przebywają na terenie Polski i mają odpowiednie warunki do wychowywania dzieci.

Czy kandydatom stawia się konkretne wymagania co do statusu majątkowego i wykształcenia?

Aby zostać rodziną zastępczą należy zapewnić dziecku odpowiednie warunki bytowe i lokalowe, co nie znaczy, że potrzeba dużego domu, wyższego wykształcenia i dużych zasobów finansowych. Najważniejsza jest chęć pomocy dzieciom, które zostały pozbawione miłości i poczucia bezpieczeństwa w domu u rodziców biologicznych; umiejętność „wczucia się w problemy dziecka, pozbawionego ciepła rodzinnego oraz posiadanie wiedzy, jakie trudności związane są z rodzicielstwem zastępczym.

Jak wygląda przygotowanie kandydatów na rodziców zastępczych?

Szkolenia kandydatów do rodzin zastępczych spokrewnionych odbywają się w wymiarze 16 godzin, natomiast dla kandydatów na rodziny zastępcze zawodowe i prowadzących rodzinne domy dziecka trwają 60 godzin. Regulują to odpowiednie przepisy. Podmioty przeprowadzające szkolenie zobowiązane są posiadać program szkolenia, który na okres pięciu lat jest zatwierdzany przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.

Skąd pochodzą dzieci, które później trafiają do rodzin zastępczych?

Dzieci umieszczane w rodzinach zastępczych pochodzą z placówek opiekuńczo-wychowawczych bądź od rodzin biologicznych w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia dziecka.

Na jakie wsparcie finansowe może liczyć rodzina zastępcza?

Składa się na nie świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka wynoszące od 660 zł do 1000 zł (wysokość zależy, od tego, czy dziecko posiada dochód, np. w postaci renty rodzinnej czy alimentów). Jest jeszcze dodatek z tytułu niepełnosprawności dziecka w kwocie 200 zł. Dodatkową formą finansowania jest świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania lokalu rodzinnego. Dotyczy to tylko rodzinnego domu dziecka oraz rodzin zastępczych zawodowych, w których przebywa więcej niż czworo dzieci.

Ponadto rodziny zastępcze mogą ubiegać się o świadczenie jednorazowe (w przypadku przyjęcia nowego dziecka) czy świadczenie na pokrycie zdarzenia losowego.

Co dziś najbardziej ogranicza rozwój pieczy zastępczej w Polsce?

Przede wszystkim jest to brak wystarczającej liczby kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Wydaje się też, że wciąż jest to zbyt mało popularna forma pomocy dziecku pokrzywdzonemu. Trzeba też zauważyć, że niejednokrotnie na przeszkodzie kandydatom stają też warunki lokalowe, które nie pozwalają im na bycie rodziną zastępczą.