Obniżono wiek emerytalny. ZUS będzie zachęcał do jak najdłuższej pracy

Przy pomocy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych rząd na wszystkie sposoby będzie zniechęcał Polaków do skorzystania z emerytury we wcześniejszym, przywróconym niedawno przez prezydenta, wieku, czyli 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn.

Rada Ministrów 30 grudnia 2016 roku w trybie obiegowym przyjęła rekomendacje z przeglądu systemu emerytalnego. Oba dokumenty po południu 2 stycznia zostały udostępnione w Biuletynie Informacji Publicznej.

Zobacz także: QUIZ: Czy jesteś prawdziwym fanem "Gwiezdnych wojen"?

Składki od wszystkiego

Rząd przypomina, że reforma emerytalna uchwalona w 1998 roku przywróciła emeryturze charakter ubezpieczeniowy. W związku z tym wysokość świadczenia zależy do tego, ile sobie na emeryturę uzbieramy, płacąc (sami lub za pośrednictwem pracodawcy) składki.

Ale jednocześnie trzeba pamiętać, że demografia nie jest bez znaczenia. W ostatnich 15 latach liczba ludności w wieku produkcyjnym powiększyła się o 3,1 procent, a w wieku poprodukcyjnym o 33,1 procent, czyli prawie jedenastokrotnie!

Coraz większa grupa emerytów korzystać będzie z pieniędzy wpłacanych przez coraz mniej liczną grupę pracujących. Niedobory uzupełnić musi budżet państwa.

Dlatego rząd rekomenduje, by składki emerytalne płacone były od wszystkich tytułów, czyli będzie tak samo jak ze składką zdrowotną.

Od każdej działalności mają płacić składki osoby wykonujące wolny zawód i prowadzące działalność gospodarczą, także uczniowie (gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, ponadpodstawowych) i studenci (do 26 roku życia) od umów-zleceń. Oskładkowane mają być umowy o dzieło, bo zawierane są celowo w tej formie po to, by nie płacić składek ubezpieczeniowych - uzasadnia rząd.

Trudniej w ogóle będzie dostać emeryturę. Dziś wystarczy zapłacić choćby jedną składkę i dostawać nawet grosz. Najniższa emerytura w czerwcu 2016 r. wynosiła 17 groszy. Koszty jej wypłaty są dużo wyższe i logiczne jest, że rząd chce to ograniczyć, by nie generować zbędnych kosztów.

Po 15 latach

Rząd chce, by prawo do emerytury przysługiwało dopiero po przepracowaniu 15 lat składkowych. Nic się nie mówi, czy ma to być taki sam wiek dla kobiet i mężczyzn. Nie mówi się, co się stanie ze składkami zbieranymi np. przez 10 lat? Wcześniej pojawiała się propozycja jednorazowej ich wypłaty. Rekomendacja dla Sejmu o tym nie wspomina. Być może ma to być sposób zasilenia FUS.

Jednocześnie przywołuje się rekomendacje z tzw. Białej księgi, by comiesięczna emerytura przysługiwała tylko osobom, które mają minimum 5-letni staż pracy, a wyliczona emerytura jest wyższa niż jedna trzecia najniższej gwarantowanej emerytury.

Zobacz także: QUIZ: Czy jesteś prawdziwym fanem "Gwiezdnych wojen"?

Nie rekomenduje się do rozważenia innej propozycji - kwotowej. By warunkiem wypłaty było zebranie na koncie kwoty gwarantującej świadczenie, np. w wysokości połowy minimalnej emerytury (warianty mogą być różne).

Przypomnijmy, że przed reformą (osoby urodzone do końca 1948 r.) miały w ogóle prawo do emerytury, o ile udowodniły 15 lat (kobiety) lub 20 lat (mężczyźni) stażu ubezpieczeniowego, a więc lat składkowych i nieskładkowych oraz osiągnęli powszechny wiek emerytalny.

Inne zasady

Dziś ograniczenia w dorabianiu dotyczą tylko emerytów, którzy nie osiągnęli ustawowego wieku emerytalnego. Bez żadnych konsekwencji dla świadczenia mogą dorobić nie więcej niż 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia za poprzedni kwartał. Powyżej 130 proc. tego wynagrodzenia wypłata emerytury jest zawieszana, a pomiędzy tymi kwotami - pomniejszana. Ilu emerytom świadczenie jest pomniejszane lub zawieszane - pokazujemy na infografice. Teraz rząd proponuje bardziej restrykcyjne zasady.

Ma zastąpić

Idea przyświecająca wprowadzanym zmianom jest taka: emerytura ma zastąpić zarobki, a nie być ich uzupełnieniem. Dlatego - uważają ministrowie - nie ma uzasadnienia do tego, by różnicować zasady dorabiania na emeryturze. Nieważne, czy ktoś skorzystał z prawa do wcześniejszej emerytury, czy nie - zasady mają być takie same.

Jednak z każdym rokiem powiększa się różnica w przeciętnej wysokości emerytur liczonych według starego i nowego systemu. W 2015 r. te liczone „po staremu” przeciętnie wyniosły 3665 zł; „po nowemu” - 2037 zł.

Rząd nie chce powiedzieć wprost, że w tej sytuacji dorabianie może być konieczne. Mówi „dalsza aktywność emerytów na rynku pracy będzie niezbędną koniecznością i w przyszłości stanie się jedyną szansą na zabezpieczenie przynajmniej minimum socjalnego”.

Nie wypowiada się jednoznacznie, jakie zasady miałyby obowiązywać. Raczej będą to rozwiązania zachęcające do pracy ponad ustawowy wiek (emerytura w wieku 60/65 lat jest prawem, a nie obowiązkiem). Restrykcyjne ograniczanie dorabiania zaowocuje ucieczką w szarą strefę. Odwołując się do Białej księgi, rząd proponuje posłom rozważenie możliwości przechodzenia na emeryturę tylko raz (czyli nie można by jej przeliczać).

Pracować jak najdłużej!

Do końca września, jeszcze przy obowiązywaniu podwyższonego wieku emerytalnego, na emeryturę może przejść 240 tysięcy osób. Od października do grudnia, po obniżeniu wieku - jeszcze 330 tysięcy. Prezes ZUS prof. Gertruda Uścińska mówiła o tym dziennikowi „Rzeczpospolita”.

Nie ukrywa, że zakład podejmie działania, które będą zachęcać do dłuższej pracy. W oddziałach ma się pojawić doradca emerytalny, który będzie rozmawiał z każdą osobą składającą wniosek emerytalny. Ma być przygotowany kalkulator, który umożliwi sprawdzenie aktualnej wysokości emerytury.

- Nikogo nie należy ograniczać i zakazywać mu pracy. Zakaz dla emerytów mógłby się bronić, gdyby świadczenia były wysokie, ale dopóki takie nie są, emeryci powinni mieć możliwość dorobienia komentuje Monika Nelkowska z Gru-dziądza.

- Polacy są przedsiębiorczy i pracowici, więc jeśli chcą pracować, powinni mieć takie prawo - dodaje Krzysztof Pieczka z Golubia-Dobrzynia.

Jaki ostatecznie kształt uzyskają rekomendowane rozwiązania, dowiemy się, gdy rząd przygotuje projekty ustaw.