Uniwersyteckie skarby pod zbrojną eskortą

Po raz pierwszy uniwersytet otwiera swój skarbiec w takiej skali i tak szeroko. Co można w nim znaleźć?
[break]
Wybraliśmy najcenniejsze obiekty, najwyższej historycznej i estetycznej rangi - dwanaście XVI-wiecznych opraw „Srebrnej Biblioteki” ostatniego Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna oraz pierwsze wydanie dzieła Mikołaja Kopernika z 1543 roku. Pokażemy też unikatowe średniowieczne rękopisy i renesansowe druki.
UMK posiada 12 srebrnych opraw, ale na wystawie zobaczymy komplet 15 ocalałych ze „Srebrnej Biblioteki?
Po raz pierwszy od II wojny światowej zobaczymy w komplecie obiekty absolutnie wyjątkowe. W przypadku „Srebrnej Biblioteki” nie obawiam się mówić o unikacie w skali światowej. Znamy książki oprawiane w złoto, srebro, nawet kość słoniową, jednak nigdy nie powtórzyła się historia całej kolekcji takich opraw. Do tego jeszcze, według historyków sztuki, to jeden z najcenniejszych szesnastowiecznych produktów złotniczych przechowywanych w zbiorach polskich.
Jak udało się zebrać je w jednym miejscu?
Trzy „brakujące” ocalałe oprawy znajdują się w Bibliotece Narodowej w Warszawie, Państwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu i w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Osobiste zabiegi i kontakty dr. Marka Rubnikowicza, dyrektora Muzeum Okręgowego, z którym przygotowujemy wystawę, oraz moje, a także przychylność dyrektorów tych jednostek sprawiły, że udała nam się rzecz wyjątkowa.
Wróćmy do „Srebrnej Biblioteki”. Dwa z trzech „brakujących” egzemplarzy należały kiedyś do UMK. „Najnowsza historia” jednej z tych opraw jest niemal sensacyjna...
Pierwszą straciliśmy w 1946 roku. Pierwszy dyrektor biblioteki UMK, dr Stefan Burchardt podarował ją Instytutowi Książki w Łodzi, dla planowanego Muzeum Książki. Jednostka nigdy nie powstała, a jej zbiory przejęła Biblioteka Narodowa. W 1972 roku skradziono nam drugą oprawę. Zniknęła na dwanaście lat. W 1985 roku Wawel kupił zdekompletowana oprawę, z urwaną górną okładziną srebrnego kodeksu. Lada dzień obie znów, na chwile, będą u nas.
Co jeszcze cennego ze swojej kolekcji pokaże uniwersytet?
W sumie 39 obiektów, wśród nich udostępniane niezwykle rzadko pierwsze, norymberskie wydanie dzieła Mikołaja Kopernika z 1543 roku „De revolutionibus...”. Wspomnieć na pewno warto o potężnym, 160-stronnicowym rękopisie „Apokalipsa”, pióra Heinricha von Heslera, z jego osobistymi dygresjami, napisanym na zlecenie mistrza zakonu krzyżackiego Ludera z Brunszwiku w XIV wieku.
Warty szczególnej uwagi jest inny obiekt - śpiewnik, dar Katarzyny Lutrowej, żony słynnego reformatora, dla duńskiej księżnej Doroty, małżonki księcia Albrechta. Egzemplarz otworzymy na zapisie dedykacyjnym.
Pokażemy też piękny, oprawiony w aksamit i bogato iluminowany modlitewnik wspomnianej Doroty, pierwszej żony księcia Alberta.
Skarby biblioteki pojechały wczoraj do Muzeum Okręgowego w asyście uzbrojonych po zęby ochroniarzy i policji?
Przyjęliśmy z dyrektorem Rubnikowiczem najwyższe środki ostrożności. Chodzi w końcu o najcenniejsze zbiory uniwersytetu.
Wystawa będzie otwarta raptem przez dwa tygodnie. Środki ostrożności czy ograniczenia konserwatorskie?
Obiekty historyczne muszą być przechowywane w zaciemnieniu, w klimatyzowanych pomieszczeniach. Ekspozycja na światło i zmiana warunków klimatycznych źle na nie wpływa. Tak krótki czas ekspozycji to wynik bardzo restrykcyjnych wytycznych konserwatorskich.