Pierwsze dni znów polskiego miasta

Dzisiejszym odcinkiem rozpoczynamy nowy historyczny cykl pt. „Zdarzyło się w ...”. Artykuły zamieszczone w każdą sobotę będą zawierały opis najważniejszych wydarzeń w dziejach Grudziądza.

<!** Image 2 align=right alt="Image 74360" sub="Dowódca”błękitnej armii” gen. Józef Haller podczas przeglądu wojsk w Grudziądzu 29 stycznia 1920 roku
/ Fot. Archiwum">W długiej historii Grudziądza styczeń 1920 r. to okres wyjątkowo doniosły i ważny. Po 148 latach pruskiej niewoli miasto wracało w granice wskrzeszonego w 1918 r. Państwa Polskiego.

Grudziądzanie byli świadkami i uczestnikami patriotycznych przygotowań, wymarszu znienawidzonych wojsk pruskich, wkroczenia wojsk polskich w dniu 23 stycznia 1920 roku i organizowania w mieście polskiej państwowości.

Koniec I wojny

Dzień 23 stycznia jest w dziejach miasta datą znaną powszechnie. Jednak w cieniu tego historycznego wydarzenia miało miejsce wiele innych, ciekawych, a trochę zapomnianych faktów.

<!** reklama>Koniec I wojny światowej, klęska państw zaborczych i rewolucja w Rosji spowodowały wielkie zmiany na mapie Europy, w tym odrodzenie się państwa polskiego.

Z wielkimi nadziejami Polacy w zaborze pruskim czekali na decyzję konferencji zwycięskich mocarstw w Wersalu. Wreszcie 28 czerwca 1919 r. przyznano większą część ziem zaboru pruskiego nowo powstałej Polsce.

Dnia 13 stycznia 1920 r. w Skierniewicach gen. Józef Haller, dowódca Frontu Pomorskiego, wydał rozporządzenie dotyczące porządku publicznego na ziemiach wyzwolonych, które w postaci afiszów rozlepiono w pomorskich miastach. Także 13 stycznia na zjeździe polskich delegatów powiatowych i prezesów polskich rad ludowych w Grudziądzu ustalono tryb techniczno – organizacyjny przebiegu całej operacji. 13 stycznia 1920 r. to również data przybycia do Grudziądza pierwszych żołnierzy polskich. Byli to oficerowie i szeregowcy wchodzący w skład Komisji Odbiorczej mającej za zadanie przejęcie grudziądzkiej cytadeli.

Na czele Komisji stali mjr inż. B. Fijałkowski, kpt. S. Jordan i por inż. E. Boheim.

Przejęcie miasta

Do Grudziądza przyjechali pociągiem i na dworcu kolejowym znaleźli się o godz. 10.00, gdzie oczekiwał ich wysłany przez gubernatora pruski oficer z powozem. Polscy oficerowie otrzymali kwatery w hotelu „Koeniglicher Hof „ („Królewski Dwór”).

Jeszcze tego samego dnia wieczorem mjr Fijałkowski nawiązał kontakt z przedstawicielami grudziądzkich środowisk patriotycznych. Następnego dnia o godz. 11.00 Komisja została przyjęta przez gubernatora twierdzy gen von Małachowskiego, zapewne zniemczonego Polaka.

W trzy godziny później rozpoczęto prace odbiorcze cytadeli i urządzeń wojskowych. 22 stycznia 1920 r., na dzień przed wkroczeniem wojsk polskich odbyło się uroczyste oddanie twierdzy przez gen von Małachowskiego przewodniczącemu polskiej Komisji choć prace trwały nadal i zakończyły się dopiero 2 lutego 1920 r., z chwilą wyjazdu niemieckiej Komisji Zdawczej do Berlina.

23 stycznia 1920 r., między godziną 13.00 a 14.00 do miasta wkroczyły I Szwadron Ułanów Krechowieckich z grupy operacyjnej Frontu Pomorskiego. Józef Włodek, burmistrz miasta przejął w imieniu władz polskich zarząd miasta od nadburmistrza Petersa.

Tego samego dnia Leon Ossowski został starostą powiatu grudziądzkiego.

25 stycznia 1920 r. do miasta przybył 64. Pułk Piechoty nazywany odtąd „Pułkiem Dzieci Grudziądza”. Tego samego dnia o godz. 21.00 wieczorem ludność polska usunęła z cokołów pruskie pomniki:cesarza Wilhelma I na Głównym Rynku i kanclerza Ottona von Bismarcka na Rynku Zbożowym.

Wizyta Hallera

W czwartek 29 stycznia 1920 r. przybył z wizytą do Grudziądza dowódca Frontu Pomorskiego gen. Józef Haller.

Na dworcu kolejowym powitał generała burmistrz Józef Włodek, stacjonująca w mieście kadra oficerska i licznie zgromadzona ludność Grudziądza. Z dworca gen. Haller udał się na Rynek Zbożowy, gdzie dokonał przeglądu wojsk i przyjął defiladę. Gdy zakończył się wojskowy ceremoniał, władze miasta na cześć dostojnego gościa wydały uroczysty obiad.