Toruński kupiec zamordowany w Dachau

Niedawno minęła 70. rocznica śmierci Franciszka Hamerskiego, społecznika, przedsiębiorcy i prawdziwego patrioty.

<!** Image 2 align=right alt="Image 157429" sub="Franciszek Hamerski z siostrą Emilią Fot. Ze zbiorów autora">Franciszek Hamerski urodził się 28 marca 1882 r. w Brusach w powiecie chojnickim, w patriotycznej rodzinie polskiej Wincentego i Barbary z Cysewskich. W 1892 r. został uczniem gimnazjum w Pelplinie, które uchodziło wówczas za twierdzę polskości na Pomorzu. Po ukończeniu tam 5 klas przeniósł się do gimnazjum chojnickiego, gdzie należał do tajnej organizacji filomackiej. Od 1900 r. przysposabiał się do zawodu kupieckiego.

Po odsłużeniu w 1905 r. jednorocznej służby wojskowej w Bydgoszczy zamieszkał w Tucholi jako samodzielny kupiec bławatny. Pracując tam przez 3 lata przeniósł swoje przedsiębiorstwo handlowe w 1909 r. do Lubawy. Prowadził tam z powodzeniem „Skład Bławatów i Konfekcji” aż do 1922 roku.

13 lipca 1910 r. wziął udział w wycieczce obywateli Lubawy na pole bitwy grunwaldzkiej, skąd wysłano wówczas pozdrowienia do uczestników uroczystości odsłonięcia Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie. W kwietniu 1913 r. Hamerski wraz z dr. Władysławem Lamparskim i kupcem Antonim Pływaczykiem założył pismo polskie „Głos Lubawski”. Wydawano go początkowo w nakładzie 500 egzemplarzy w drukarni Bolesława Szczuki w Lubawie. Gazeta redagowana była w duchu wybitnie patriotycznym. Ukazywała się do połowy 1920 r., kiedy to przeniesiono ją do Wąbrzeźna i przekształcono w „Głos Wąbrzeski”.

Franciszek Hamerski był aktywnym członkiem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Począwszy od stycznia 1919 r. wraz z grupą patriotów przygotowywał akcję zbrojną, która miała nastąpić, gdyby powiat lubawski pozostawiono w granicach Niemiec. Gdy w końcu listopada 1919 r. powstał w Lubawie oddział PCK, wówczas Hamerski użyczył w domu własnym przy Rynku lokalu nowej polskiej organizacji. W PCK działała jego żona Anna.

<!** reklama>12 lipca 1923 r. Hamerski przeprowadził się do Torunia, gdzie wspólnie z bratem nabył „z rąk obcych” w Toruniu „Dom Towarowy” przy Rynku Staromiejskim 28 wraz z przedsiębiorstwem i prowadził nadal „Skład Bławatów i Konfekcji”. Jednocześnie także działał aktywnie społecznie. 17 czerwca 1931 r. uchwałą Rady Miejskiej Torunia wybrany został niepłatnym (honorowym) członkiem Magistratu. Jednakże wobec zakazu oddawania robót i dostaw miejskich członkom Magistratu, a także choroby, w maju 1932 r. zrezygnował z tego stanowiska. Do działalności tej wrócił Hamerski ponownie dopiero 15 marca 1939 r., kiedy to wybrany został ławnikiem.

Po wybuchu II wojny światowej w wrześniu 1939 r. został Hamerski aresztowany przez Niemców i osadzony w Forcie VII w Toruniu. Następnie był więziony w obozach koncentracyjnych w Stutthofie, Oranienburgu-Sachsenhausen i Dachau, gdzie zginął 16 września 1940 r.

Franciszek Hamerski miał jedenaścioro rodzeństwa. W małżeństwie z Anną z Wachowskich miał czworo dzieci. W Toruniu Hamerscy mieszkali przy ul. Mickiewicza 89.