Zasiłek opiekuńczy. Zmiany w przepisach. Zobacz, kto straci prawo do zasiłku opiekuńczego! 4.11.2023

Od stycznia 2024 roku nie będzie już przyznawane świadczenie, z którego korzysta mnóstwo osób. Zmienione przepisy dotyczą specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Osobom, które nabędą prawo do zasiłku do 31 grudnia 2023 roku, będzie ono jednak nadal wypłacane. Wysokość zasiłku to 620 zł co miesiąc.

Przepisy, likwidując możliwość starania się o zasiłek, wprowadzają jednocześnie nowe świadczenie. Nazwano je świadczeniem wspierającym.

Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, które nie podejmują pracy albo rezygnują z pracy po to, by opiekować się bliską osobą niepełnosprawną.

Dokładnie dotyczy to osób, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli:

• nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub
• rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej

w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Kolejnym warunkiem jest wysokość dochodu rodziny. Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty kryterium dochodowego wynoszącego 764 zł netto (na podstawie dochodów z roku poprzedzającego okres zasiłkowy z uwzględnieniem utraty i uzyskania dochodu, stosownie do przepisów o świadczeniach rodzinnych).

Specjalny zasiłek opiekuńczy funkcjonuje od 1 stycznia 2013 roku.

Zmiana przepisów od stycznia 2024 roku będzie polegała też na wprowadzeniu nowego świadczenia wspierającego. Będzie to świadczenie dla osób z niepełnosprawnością, które mają ukończy 18. rok życia.

SPRAWDŹ Co zmieni się w świadczeniach od stycznia 2024

Świadczenie wspierające przysługiwać będzie osobie, która ukończyła 18 lat bez względu na osiągnięty przez tę osobę dochód i która posiada wydaną przez wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia.

W pierwszym roku obowiązywania ustawy, czyli od 1 stycznia 2024 roku świadczenie wspierające będzie dostępne dla osób z najwyższym ustalonym poziomem potrzeby wsparcia (87-100 punktów).

W kolejnym roku (od 1 stycznia 2025 roku) dla osób ze średnim poziomem potrzeby wsparcia (78-86 punktów).

Natomiast od 1 stycznia 2026 roku świadczenie wspierające będzie dostępne także dla osób z niepełnosprawnościami z najniższym poziomem potrzeby wsparcia (70-77 punktów).

Osoba wymagająca opieki:

• na którą przyznano na podstawie przepisów dotychczasowych prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego albo zasiłku dla opiekuna,
• na którą przyznano prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 7 lipca 2023 roku o świadczeniu wspierającym

może otrzymać świadczenie wspierające od 1 stycznia 2024 r., także w przypadku, gdy w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia, potrzebę tę określono na poziomie od 70 do 89 punktów w skali potrzeby wsparcia, o ile spełnia warunki uprawniające do tego świadczenia.

Wnioski o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia będzie można składać do Wojewódzkiego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności od 1 stycznia 2024 roku.

Podmiotem właściwym w zakresie prowadzenia postępowania w sprawie świadczenia wspierającego oraz wypłacania tego świadczenia będzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Kwota świadczenia będzie zróżnicowana i uzależniona od ustalonej potrzeby wsparcia czyli uzyskania odpowiedniej liczby punktów. Przysługiwać będzie w wysokości od 40 proc. do 220 proc. renty socjalnej. Od 1 marca 2023 do 29 lutego 2024 roku renta socjalna wynosi 1 588,44 zł brutto.

Świadczenie wspierające będzie więc miało wysokość od 635 do 3495 zł.

Od 1 stycznia 2024 roku zmienią się też zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego.

Będzie ono przysługiwać wyłącznie osobom sprawującym opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia.

Będzie przysługiwać:

• matce albo ojcu,
• innym osobom na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny,
• małżonkom,
• opiekunowi faktycznemu dziecka,
• rodzinie zastępczej,
• osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka,
• dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej,
• dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego.

Warunkiem jest, że sprawują oni opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Co istotne likwidowany jest obowiązujący jeszcze do końca 2023 roku warunek rezygnacji albo niepodejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą z niepełnosprawnością, warunek zaprzestania prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, a także warunek powstania niepełnosprawności nie później niż do ukończenia 18. roku życia, albo w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

Także pobieranie przez opiekuna własnych świadczeń emerytalno-rentowych nie będzie miało żadnego wpływu na jego prawo do świadczenia pielęgnacyjnego.

Dodano regulację podwyższającą wysokość świadczenia pielęgnacyjnego o 100 proc. na drugą i każdą kolejną osobę, nad którą sprawowana jest opieka.

Od 1 stycznia 2024 roku osoby, które dotychczas nie pobierały świadczeń opiekuńczych, nie będą mogły ubiegać się już o świadczenia pielęgnacyjne na niepełnosprawne osoby dorosłe.

Opiekunowie którzy nabędą prawa do końca 2023 roku będą mogli wybrać czy pozostają przy świadczeniach opiekuńczych według starych zasad czy przechodzą na nowy system.

Wprowadzono przepisy przejściowe zapewniające ochronę praw nabytych przez opiekunów osób niepełnosprawnych, którzy nabyli bądź nabędą do dnia 31 grudnia 2023 roku prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego na podstawie przepisów dotychczasowych.

Rodziny będą mogły pozostać przy dotychczasowym świadczeniu albo opiekun z niego zrezygnuje i znajdująca się pod jego opieką dorosła osoba niepełnosprawna będzie mogła ubiegać się o przyznanie świadczenia wspierającego.

Jeśli natomiast osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne, która sprawuje opiekę nad dzieckiem w wieku do ukończenia 18. roku życia i która będzie chciała od 1 stycznia 2024 roku otrzymać świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach (czyli z możliwością podejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej bez ograniczeń lub pobierania emerytury) będzie musiała zrezygnować z pobierania świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie starych przepisów i złożyć wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie nowych przepisów.

Ochrona praw nabytych dotyczyć będzie również sytuacji, gdy o świadczenia opiekuńcze ubiegać się będzie osoba, która była uprawniona do tych świadczeń do dnia wejścia w życie ustawy o świadczeniu wspierającym i utraciła to prawo po wejściu w życie tej ustawy w związku z utratą ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności.

Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego oraz zasiłku dla opiekuna będzie wówczas również przysługiwać na starych zasadach. Warunkiem zachowania prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego na starych zasadach jest złożenie wniosku o nowe orzeczenie w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia, a następnie złożenie wniosku o ustalenie prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego w terminie 3 miesięcy, licząc od wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności.

Co istotne, osoby, które wybiorą świadczenia opiekuńcze na starych zasadach, nie będą mogły nadal podjąć zatrudnienia, innej pracy zarobkowej ani otrzymywać emerytury.

Świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy oraz zasiłek dla opiekunów nie będzie przysługiwać, jeżeli osoba wymagająca opieki ma przyznane prawo do świadczenia wspierającego.

Podsumowując, nowe przepisy:

• wprowadzają do systemu prawnego nowe świadczenie wspierające kierowane bezpośrednio do osób z niepełnosprawnością w wieku od ukończenia 18. roku życia,
• zmieniają warunki przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego,
• likwidują specjalny zasiłek opiekuńczy.

Wszyscy, którzy po raz pierwszy będą ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne od 1 stycznia 2024 roku będą otrzymywali wsparcie na nowych zasadach.

Ustawa z dnia 7 lipca 2023 roku o świadczeniu wspierającym (Dz. U. poz. 1429).