97 lat temu powstał Pomorski Okręgowy Związek Piłki Nożnej z siedzibą w Toruniu [Retro]

W sali „Roma” u zbiegu ul. Szerokiej i Królowej Jadwigi czyli tam, gdzie dziś jest empik, spotkali się przedstawiciele działających na Pomorzu klubów piłkarskich i powołali do życia Pomorski Okręgowy Związek Piłki Nożnej z siedzibą w Toruniu, a konkretnie przy ul. Mickiewicza 64 (dziś 62). Prezesem został Stanisław Maltze, natomiast na czele Wydziału Gier i Dysc. (dyscyplinarnego?) stanął pułkownik Wiktor Thommée, wtedy oficer sztabu generalnego.

Do POZPN należały kluby z województwa pomorskiego a także powiatów: inowrocławskiego, bydgoskiego, włocławskiego, sierpeckiego, nieszawskiego i lipnowskiego. Z Torunia wśród członków zwykłych znalazły się: OPN Sokół, TKS, WKS, KS Torunia. Torunianom kroku dotrzymywali również: Unja Chełmno, Gedania Gdańsk, Powiwój Grudziądz, Goplana Inowrocław, Polonja Nowemiasto, oraz piłkarskie reprezentacje szkoły oficerskiej w Bydgoszczy i szkół średnich w Bydgoszczy.
Od marca Okręgowy Związek Piłki Nożnej zaczął wydawać „Sportowca”, czyli tygodnik ilustrowany poświęcony wszelkim gałęziom sportu. W jego dwóch pierwszych numerach znalazł się m.in. opis początków POZPN.

„Od dnia 25 lutego zaczął oficjalnie swą egzystencję Toruński Związek Okręgowy Piłki Nożnej na terenie DOK VIII z Bydgoszczą, Inowrocławiem, Włocławkiem i innemi mniejszemi miastami – czytamy. - Już sam fakt zatwierdzenia naszego Okręgu przez Walny Zjazd Delegatów P. N. z całej Polski jest niezbitym dowodem, że dotychczasowa działalność poszczególnych klubów na Pomorzu została ocenioną i co najważniejsze, że działalność daje gwarancje dalszej owocnej pracy.
Początkowo Okręg Warszawski i Wileński protestowały przeciwko utworzeniu Pom. Okręgu, lecz po rzeczowych wywodach zarządu PZPN wniosek ten przeszedł jednogłośnie. Po głosowaniu wszyscy obecni na Zjeździe delegaci powitali przez powstanie i aklamację nowych kolegów”.

Dlaczego działacze okręgów warszawskiego i wileńskiego początkowo byli pomorskiej piłce przeciwni, tego korespondent „Sportowca” nie napisał.

Zjazd PZPN odbył się w Krakowie, który jest poniekąd matecznikiem polskiej piłki nożnej. Co prawda do pierwszego udokumentowanego spotkania doszło we Lwowie, jednak na murawie spotkali się reprezentanci lokalnego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” z sokołami krakowskimi. Mecz został rozegrany 14 lipca 1894 roku i trwał zaledwie... sześć minut. Pierwszego gola w dziejach polskiej piłki nożnej zdobył zawodnik gospodarzy - Włodzimierz Chomicki.
Kopaniem futbolówki nasi przodkowie zajmowali się oczywiście nieco wcześniej. Pod koniec lat 80. XIX stulecia piłkę przywiózł do Krakowa dr Henryk Jordan. Z jego inicjatywy, pod koniec lat 80. XIX stulecia, w dawnej stolicy Polski powstał park, który stał się mekką sportowców.

Sława krakowskiego ogrodu jordanowskiego dotarła na Pomorze bardzo szybko. W lipcu 1890 roku zachwycał się nim nieznany nam korespondent „Gazety Toruńskiej”. Wśród peanów na cześć fundatora, znalazło się sporo szczegółów dotyczących sportowego zaplecza parku.
„Obszerne boisko o na niem kilkaset panienek od 6 do 14 lat. Bawią się to w gry towarzyskie, to gimnastykują, to śpiewają chórem. A pełno tu przyrządów wszelkiego rodzaju i do zabawy i do gimnastyki. Jest tam gra w piłkę, są wyścigi, przeskakiwanie przeszkód...”

Kiedy piłka nożna doleciała do Torunia? Najprawdopodobniej stało się to w latach 90. XIX wieku. Niemiecka „Thorner Presse”, w jednym z wydań z 1893 roku zamieściła artykuł na temat tej gry, tłumacząc jej zasady i fenomen, co pozwala sądzić, że jeszcze wtedy nie były one szerszej publiczności znane. Dziennik odnotował, że piłka nożna jest niezwykle popularna w Wielkiej Brytanii, gdzie ludzie kopią piłkę nie tylko wiosną czy latem, ale nawet zimą. Gra - zdaniem gazety - jest bardzo zajmująca, jednak na terenie Niemiec towarzyszy jej wiele przesądów i uprzedzeń. Po pierwsze, jest to sport angielski, a po drugie - dość brutalny.
Te przesądy w żaden sposób nie były w stanie zniechęcić do piłki ani Niemców, ani Polaków. Na początku ubiegłego stulecia piłka nożna zadomowiła się u nas na tyle, że właściciele sklepów i domów towarowych zaczęli zabiegać o klientów - piłkarzy. W lipcu 1909 roku na przykład, w toruńskiej prasie pojawiło się ogłoszenie lokalnej filii firmy Conrad Tack. W „specyalnej ofercie obuwia latowego” znalazły się m.in.: trzewiki i obuwie tenisowe, kamasze sportowe, obuwie dla turystów, trzewiki na wycieczkę oraz trzewiki do gry w piłkę. We wszystkie te dobrodziejstwa można się było zaopatrzyć w sklepie przy ulicy Szerokiej 17.
Szkoda, że nie było tam również obuwia do pokonywania przeszkód, bo tych na drodze piłkarzy nie brakowało. Handlowcy wyszli miłośnikom biegania za piłką na przeciw, ale władze wojskowe już takie otwarte nie były. W maju 1912 roku, na łamach „Gazety Toruńskiej” pojawił się komunikat.

„Tutejsza komendantura zakazała gry w piłkę nożną na kościelnym placu garnizonowym. Zakaz nastąpił z tego powodu, ponieważ wybito kilkakrotnie w kościele wartościowe szyby. Wszystkim młodzieńcom, którzy tam owym sportem się zabawiali zwracamy uwagę, by nie narazili się zbytecznie na kary porządkowe”.

Polskie dzieje zorganizowanego kopania piłki zaczynają się w 1913 roku, kiedy to w miejscowym gnieździe „Sokoła” powstała sekcja piłkarska. Wydarzenie to doczekało się nawet dokumentacji fotograficznej, zdjęcie piłkarzy sprzed ponad stu lat można było zobaczyć na wystawie sportowej, jaką swego czasu zorganizowało Muzeum Okręgowe w Toruniu. Swój zespół w tych czasach mieli również mieszkańcy Chełmży. W czerwcu 1914 roku tamtejszy Klub Gry w Piłkę „Warta” zorganizował np. imprezę sportową na łące pana Mączyńskiego.

W Grudziądzu, uczniowie szkoły realnej już w 1912 roku mieli do dyspozycji „szopę dla kołowców” oraz plac do gry w piłkę.
Co ciekawe, już wtedy polskim graczom najbardziej opłacało się grać w klubach... niemieckich, co wielu działaczy sportowych doprowadzało do rozpaczy. We wrześniu 1913 roku „Gazeta Toruńska” opublikowała obszerny apel Związku Polskich Towarzystw Sportowych z Poznania.

„Społeczeństwo nie okazuje w dostateczny sposób sympatyi swej sportowi przez nas pomiędzy Polakami zapoczątkowanemu, a sportowcy-Polacy, jak dotąd, tak i nadal przebywają w niemieckich klubach. Polacy! Otrząśnijcie się przecież z tego jarzma. Porzućcie nareszcie kluby niemieckie a zakładajcie własne ogniska sportowe! Istniejące zaś Towarzystwa wzywamy do podania nam swoich adresów, celem zorganizowania propagandy na rzecz sportu piłki nożnej.”
Na szczęście, już kilka lat później, polscy piłkarze z Torunia mogli zacząć grać na własnym boisku w wolnym Toruniu. Zapisali ciekawą kartę w dziejach polskiego sportu.