Jak karać i nagradzać dzieci?

Źle stosowane nagrody sprawią, że dziecko będzie rozkapryszone, interesowne, leniwe. Złe kary zaś wywołają skłonność do przemocy, zemsty i agresji. Spowodują też zaburzenia emocjonalne. Oto kilka rad, które mogą pomóc w wychowaniu.

W świecie dziecka powinno być więcej nagród niż kar. Dzieci, które się dobrze czują, dobrze się zachowują. Nie należy stosować zbyt hojnych nagród. To, co było silną nagrodą dzisiaj, jutro prawdopodobnie będzie nieco słabszą nagrodą. Dobrze jest zmieniać rodzaj nagród, które się stosuje.

Nie powinno się karać fizycznie. Kara powinna polegać na zastosowaniu sankcji (np. „Nie zagrasz na komputerze”). Odebranie nagrody (lub zakazanie dziecku robienia tego, co lubi) daje taki sam rezultat jak zastosowanie kary, dlatego im więcej przywilejów ma dziecko, tym większą możliwość wpływania na jego zachowania ma rodzic.

<!** reklama>

Kara nie powinna być długotrwała. Niedobre są np. kary w rodzaju: „Nie będziesz przez trzy tygodnie oglądać TV i wychodzić na dwór”. Kara powinna być krótkotrwała (parę godzin, jeden dzień).

Karać należy zachowanie a nie osobę. Nie można mówić dzieciom „Jesteś niegrzeczny, zły&”, „Ty ośle, niezdaro, nieuku...”. Karać należy zachowanie - „Dostaniesz karę, ponieważ skłamałeś”, a nie dlatego że „Jesteś kłamczuchem”.

Przed karą trzeba stosować ostrzeżenie. Ostrzeżenie powinno być jedno, najwyżej dwa, na przykład np.: „Jeśli jeszcze raz tak zrobisz, to...”.

Należy powiedzieć dziecku, za jakie zachowanie jest karane, np.: „Nie będziesz oglądać telewizji, bo nie odrobiłeś lekcji”.

Kara powinna ograniczać się tylko do sytuacji, w której występuje złe zachowanie. Potem dziecko powinno być traktowane tak, jakby „odpokutowało”. Wielokrotne przypominanie dziecku o tym, że kiedyś zrobiło coś złego (albo obrażanie się na dziecko) przynosi przeważnie złe efekty.

Kara powinna następować bezpośrednio po złym zachowaniu. Nie może być ani zbyt łagodna ani zbyt surowa. Zbyt łagodna kara to taka, która nie hamuje dziecka przed złym zachowaniem. Zbyt surowa - wywołuje lęk, przerażenie itp.

W każdej sytuacji powinno być dopuszczalne zachowanie, za które dorośli nagrodzą, a nie ukarzą. I to zachowanie trzeba dziecku przedstawić, np.: „Zamiast zmuszać kogoś, poproś”, „Zamiast zabierać, zapytaj, czy możesz pożyczyć”. Nie wolno stosować kar publicznie.

Należy osłabić motywację do złego zachowania. Bywa, że dziecko zachowuje się okropnie w sklepie, ponieważ widzi, że rodzice wstydzą się jego histerii i ustępują mu (np. kupując to, co chce).

Zachowanie wszystkich opisanych wyżej warunków jest trudne, jednak daje dobre wyniki, nawet jeśli na początku wprowadzi się w życie tylko kilka reguł. Po jakimś czasie, gdy kary są odpowiednio stosowane, okazuje się, że coraz rzadziej pojawia się konieczność ich stosowania.