Jednomandatowe Okręgi Wyborcze. Za i przeciw

Rozmowa z PIOTREM BILIŃSKIM, przedstawicielem Ruchu Jednomandatowych Okręgów Wyborczych.
Dlaczego JOW-y są potrzebne?
JOW-y są bardzo potrzebne, ponieważ przywracają podmiotowość wyborców, którzy powinni wiedzieć, kto jest ich posłem. Powinni też mieć możliwość weryfikacji tego, co mówi ich kandydat oraz mieć prawo odwołania go. Dzisiejsza ordynacja wyborcza takiego prawa nie daje.
Czy myśli Pan, że ludzie korzystaliby z takiego prawa?
Myślę, że tak, ponieważ wielu z nich czuje się oszukanych przez swoich kandydatów. Weźmy pierwszy przykład z brzegu: poseł John Godson już kilka razy zmieniał swój klub parlamentarny. Jeśli prześledzimy wydarzenia na naszej scenie politycznej, to takich transferów było wiele. Jedynym posłem, który zrzekł się swojego mandatu był Janusz Palikot. Kolejny powód, dla którego warto wprowadzić JOW-y, jest taki, że tylko lider partyjny decyduje i ma wpływ na to, kogo obsadzi w danym okręgu. To nic innego jak tzw. negatywna selekcja kandydatów. Ja chciałbym, żeby ta selekcja była pozytywna.[break]
Proszę powiedzieć, czy w Polsce panują odpowiednie warunki do tego, by wprowadzić JOW-y?
A dlaczego nie panują? Tak naprawdę tego nie wiemy i należy to sprawdzić. W gminach obowiązują jednomandatowe okręgi wyborcze i tam te zasady są proste: Jeśli ktoś nie współdziała z obywatelami, to nie jest wybierany.
Rozumiem, że chciałby Pan, żeby ta lokalna polityka miała przełożenie na tę ogólnopolską?
Chciałbym, żeby demokracja działała w obie strony: od ludu do władzy i odwrotnie od władzy do ludu. Państwo jest zbiorem małych społeczności, które mają prawo czuć się podmiotami, a taki przysłowiowy Zenek może być naszym radnym czy posłem.
No właśnie. Nie obawia się Pan, że jeśli JOW-y zostaną wprowadzone, to będą nami rządzić ludzie nie do końca kompetentni?
Oczywiście, że może się tak zdarzyć, ale czy teraz mamy na polskiej scenie politycznej same krystalicznie czyste postaci? Weryfikacja przez partie też nie jest idealna.

Rozmowa z prof. ANDRZEJEM ZYBERTOWICZEM, socjologiem z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Panie profesorze, jest Pan zwolennikiem czy przeciwnikiem JOW-ów?
Przez kilka lat byłem zwolennikiem Ruchu Jednomandatowych Okręgów Wyborczych, ale po głębszej analizie przekonałem się, że to nie do końca jest dobre rozwiązanie.
Dlaczego nie?
Zwolennicy JOW-ów mówią, że one prowadzą do związku wyborców z kandydatami, że dają możliwość ich odwołania itd. W praktyce mówię tu o krajach, gdzie są jednomandatowe okręgi wyborcze, okazuje się, że tych odwołań wcale nie ma tak wiele ze względu na przywiązanie do partii. Ja wcześniej myślałem o JOW-ach jako sposobie rozszczelnienia systemu politycznego, ale ostatnie wybory same go rozszczelniły.
Czy JOW-y nie są u nas dobrym sposobem naprawy państwa?
Paweł Kukiz twierdzi, że dla niego jest to szansa na rozwalenie systemu, ale trzeba odróżnić dyskusję o JOW- ach jako elemencie naprawy państwa. One nie są uniwersalnym kluczem do tego, byśmy otworzyli się na aktywność obywatelską.
Zna Pan albo sugeruje jakieś inne rozwiązania zamiast JOW-ów?
Uważam, że warto podyskutować o ordynacji mieszanej.
Takiej, jak u naszych niemieckich sąsiadów?
Tak, ponieważ mamy tam połączenie systemu większościowego i proporcjonalnego. Połowa deputowanych do Bundestagu wybierana jest w jednomandatowych okręgach wyborczych. Druga połowa jest z kolei rozdzielana na szczeblu krajowym według systemu proporcjonalnego (klucza partyjnego).
Czyli jest Pan zwolennikiem wprowadzania zmian, ale powoli?
Tak. Jestem też ciekaw, jak referendum w sprawie jednomandatowych okręgów wyborczych zostanie skonstruowane, bo na razie jest tak, jak z pytaniem o to, czy chcielibyśmy mieć pojazdy pięciokołowe. Mało konkretów. Nie wiem, czy są to stare, czy nowoczesne pojazdy?