KNF za rok skończy 18 lat. W dorosłość wprowadzi go były bankowiec. Czy nowe wyzwania Nadzoru będą większe od tych z epoki oszustw?

Epoka oszustw finansowych to czas, w którym nadużycia na rynkach doprowadziły do jednego z największych kryzysów finansowych w dziejach. Gdy w 2008 r. pękła tzw. globalna bańka spekulacyjna, było co prawda już za późno, by ratować finanse inwestorów, ale na tyle wcześnie, by uszczelnić system na przyszłość. Część z tych zadań przypadło powstałej nieco wcześniej, bo w 2006 r. Komisji Nadzoru Finansowego. Kolejne lata wcale nie muszą być łatwiejsze.

Od piątku 24 listopada wiadomo, że z zagrożeniami nowej epoki cyfryzacji będzie się musiał mierzyć nowy/stary szef KNF Jacek Jastrzębski. Przewodniczący KNF–u pracował wcześniej na stanowisku wicedyrektora departamentu prawnego PKO BP. To właśnie stamtąd trafił bezpośrednio na eksponowane, państwowe stanowisko, które piastuje do dziś. Jastrzębski z wykształcenia jest prawnikiem, doktorem nauk prawnych. Ukończył Uniwersytet Warszawski oraz Szkołę Główną Handlową. Na tej pierwszej uczelni jest profesorem nadzwyczajnym. Praktykował w zawodzie radcy prawnego, ale ma uprawnienia także adwokata.

Zdaniem ekonomisty Andrzeja Stefaniaka, decyzja o przedłużeniu mandatu przewodniczącego KNF, który odpowiada za proces akceptacji władz banków, w szczególności tych z udziałem Skarbu Państwa, nie jest bez znaczenia. Choćby, dlatego, że polityka banków w wielu płaszczyznach przekłada się na sytuację obywateli – wyjaśnia ekspert. Tyle że KNF to nie jeden człowiek, a cała armia urzędników, którzy przeprowadzają analizy, kontrolują, wreszcie nakładają kary na podmioty łamiące prawo. Część z nich pracuje w Nadzorze od lat. Czym właściwie jest misja KNF – zapytaliśmy o to ekspertów.

W tym roku Komisja Nadzoru Finansowego skończyła 17 lat, więc do osiągnięcia wieku dojrzałości nieco jeszcze tej instytucji brakuje. Warto przypomnieć, że KNF powstał na podstawie Ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym. Pierwszym przewodniczącym Urzędu i w zasadzie osobą, która wytyczyła kierunek funkcjonowania tej instytucji państwowej na lata, był ekonomista dr Stanisław Kluza, sprawujący tę funkcję w latach 2006–2011. Tworzenie Nadzoru przypadło jednak na trudny czas globalnego kryzysu finansowego, co z jednej strony dało jego twórcom szansę na wypracowanie skuteczniejszych metod walki z nadużyciami finansowymi na przyszłość, z drugiej strony instytucja ta borykała się z chorobami wieku młodzieńczego. Co z tego zostało do dziś?

KNF troszczy się obecnie de facto nie tylko o bezpieczeństwo na rynku finansowym, ale można odnieść wrażenie, że stara się mieć wpływ również na jego równowagę. Oprócz licznych kar nakładanych na podmioty, które nie dopełniają obowiązków ustawowych, KNF ostrzega przed ryzykami dla systemu finansów. Urząd wypowiedział się niedawno w sprawie negatywnego wymiaru orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), z punktu widzenia m.in. polskiego sektora bankowego czy gospodarki. Chodziło o spór frankowiczów z bankami, rozstrzygnięty przez TSUE na korzyść kredytobiorców. Zdaniem KNF decyzja TSUE w sprawie kredytów frankowych jest szkodliwa.

Jak zauważa ekonomista Marek Zuber, KNF stanowi jeden z najważniejszych elementów nadzoru nad systemem finansowym w Polsce. Kontroluje i wydaje zalecenia dla bankowości, systemu ubezpieczeniowego i rynku kapitałowego. Ma to zapewnić nie tylko stabilność systemu, ale przede wszystkim ograniczyć nadużycia jego uczestników – wyjaśnia ekspert.

– Warto podkreślić obszar bankowości ze względu na jego specyficzną rolę. Z jednej strony w polskich realiach banki odgrywają kluczową rolę w finansowaniu rozwoju gospodarki, z drugiej zaś są instytucjami zaufania publicznego. Każdy, kto złoży w banku swoje środki, ma mieć maksymalną gwarancję, że są one bezpieczne. I ze społecznego punktu widzenia ten obszar działalności KNF wydaje się zatem szczególnie istotny – komentuje Marek Zuber.

Podobnego zdania jest również finansista Juliusz Bolek. Jego zdaniem Komisja Nadzoru Finansowego jest jedną z najpoważniejszych i najbardziej potrzebnych instytucji w Polsce.

– KNF reguluje sprawy dotyczące działalności banków, towarzystw ubezpieczeniowych oraz giełdy. Ważne jest, aby była kompetentna i sprawna oraz działała w interesie obywateli. W tej mierze, jak chociażby w przypadku udzielania kredytów udzielanych w denominowanych frankach szwajcarskich, nie zdała egzaminu. Z tego powodu dziś cierpi ponad milion kredytobiorców, ale też sądy zmuszone do rozpatrywania spraw związanych z udzielaniem kredytów w złej wierze, a w konsekwencji także branże nieruchomości i budowlana – komentuje Juliusz Bolek, przewodniczący Rady Dyrektorów Instytutu Biznesu.

Ten przykład pokazuje jednak dobitnie, jak KNF jest ważna i potrzebna – podkreśla ekspert.

Podsumowując dyskusję o Komisji Nadzoru Finansowego, Andrzej Stefaniak zwraca uwagę, że Urząd reguluje „krwioobieg systemu finansowego w Polsce”, ale też stoi na straży równego dostępu do wiarygodnych informacji dla uczestników rynku i sygnalizuje potencjalne zagrożenia, prowadząc listę ostrzeżeń publicznych.

Dwa lata temu, w czasie panującej pandemii koronawirusa eksperci UKNF świadomi nowych zagrożeń dla rynków finansowych w związku z między innymi rozwojem technologii, opublikowali Strategię UKNF, której zadaniem ma być przeciwdziałanie nadużyciom, w tym w szczególności dotyczącym cyberprzestrzeni. Jako element szerszego planu, tzw. Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, nowa „mapa drogowa KNF” ma sprostać wyzwaniom związanym z postępującą cyfryzacją, ale także z wymogami dotyczącymi ESG, zmianami prawnymi w Unii Europejskiej oraz nowym orzecznictwem. KNF będzie musiał także zmierzyć się ze zmianą modelu dystrybucji oraz ze zdalną obsługą klientów. W najbliższych latach ten obszar będzie wymagał zapewnienia odpowiedniego nadzoru nad podwykonawcami.