Zobacz wideo: Co zrobić ze zwierzęciem przed wyjazdem na urlop?
Niemieckie represje wobec polskich mieszkańców Pomorza rozpoczęły się już w 1939 roku, tuż po zajęciu północnych ziem II RP przez agresorów. Wkraczając na nie Niemcy mieli gotowe listy proskrypcyjne. W pierwszych miesiącach wojny wymordowali ok. 30 tysięcy osób, głównie przedstawicieli polskich elit. Te czystki etniczne są dziś nazywane Zbrodnią Pomorską.
Na tym jednak gehenna polskich mieszkańców Pomorza się nie skończyła. Po fali morderstw przyszły wysiedlenia. Szacuje się, że Niemcy wywieźli do Generalnej Guberni bądź na roboty, 150 tysięcy osób. Po wyrzuceniu z domów, spora część wysiedleńców trafiła do jednego z czterech działających na Pomorzu obozów przesiedleńczych. Dla mieszkańców Torunia i okolic taki obóz Niemcy założyli w fabryce przy ul. Grudziądzkiej. Przed wojną w zakładzie tym produkowano m.in. smalec, z tego powodu był on potocznie nazywany Szmalcówką.
Między 1940 i 1943 rokiem w fabrycznych halach przetrzymywanych było kilka tysięcy osób. Jedni spędzili tam kilka tygodni, inni kilka miesięcy, jeszcze inni kilka lat. Warunki panujące w obozie były straszne.
"W lagrze panował głód, dokuczały choroby i robactwo - wspominał Henryk Klimek, syn zamordowanego w październiku 1939 roku posła na Sejm Władysława Klimka. - Tu musieliśmy nauczyć się likwidowania wszy i pcheł przez rozgniatanie paznokciem na paznokciu lub na innym twardym podłożu. W Szmalcówce bito więźniów kolbami karabinów, kijami od bilarda i z byle powodu wtrącano do bunkra-karceru. Nieraz na dworze słychać było jęki konających. (...) Chorych odwożono do szpitala na Goethestrasse (Bażyńskich - red.). Pewnego razu zabrano tam mojego brata, Bogdana. Wśród innych dzieci zauważył czteroletniego chłopczyka, bardzo wychudzonego, który prosił pielęgniarkę o coś do picia. Siostra przeszła obok. Rano skulony mały szkielet wyniesiono do trupiarni".[/cyt]
Do momentu likwidacji obozu w 1943 roku zmarło w nim kilkaset osób. Jak dotąd udało się ustalić personalia ponad 500 z nich. Większość ofiar stanowiły dzieci. Zmarli byli chowani w masowych grobach na znajdującym się po drugiej stronie ulicy cmentarzu.
Szmalcówka została zburzona w latach 90. Został po niej jedynie niewielki fragment muru z tablicą pamiątkową. Ofiary obozu są również upamiętnione na cmentarzu im. Ofiar II wojny światowej, jednak generalnie pamięć o obozie odchodzi wraz z ostatnimi świadkami.
Polecamy
O wojennym dramacie postanowili przypomnieć członkowie Instytutu Filmowego Unisławskiego Towarzystwa Historycznego. Mają już oni na koncie kilka niezwykle udanych produkcji poświęconych żydowskim więźniarkom działających pod koniec wojny w regionie filii KL Stutthof, a także kilku epizodom Zbrodni Pomorskiej. Pod koniec ubiegłego roku miał premierę niezwykle przejmujący film o zbrodni w znajdującej się dziś w granicach Torunia Barbarce.
- Przywróćmy pamięć tym ofiarom - apeluje Sebastian Bartkowski z Unisławskiego Towarzystwa Historycznego. - Poszukujemy świadków, dokumentów, zdjęć. Dopóki ktoś o nich pamięta, wciąż żyją.
Polecamy nasze grupy i strony na Facebooku:
- Bieżące wypadki i utrudnienia w Kujawsko-Pomorskiem
- Gdzie dobrze zjeść w Toruniu i okolicach?
- Toruń Retro!
- Sport w Toruniu
Świadkowie i potomkowie są proszeni o kontakt z Unisławskim Towarzystwem Historycznym:
- tel. 793 993 981
- e-mail [email protected]
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
