Zdarzyło się... srogą zimą 1945 roku

Kontynuujemy prezentację najważniejszych wydarzeń na przestrzeni dziejów Grudziądza. Dzisiaj wspominamy czasy walk wyzwoleńczych od stycznia do marca 1945 roku.

<!** Image 2 align=right alt="Image 76326" sub="Tak zimą 1945 roku wyglądał zniszczony grudziądzki most... Fot. Archiwum">W styczniu 1945 r. front coraz bardziej zbliżał się do Grudziądza. Większość niemieckiej ludności miasta w panice opuszczała miasto. Hitler rozkazał zamienić Grudziądz w twierdzę.

Dowódca wojsk niemieckich generał Ludwik Friecke otrzymał rozkaz bronić Grudziądza do ostatniego żołnierza.

Grudziądzanie na Sybir

26 stycznia 1945 r. 65. Armia Frontu Białoruskiego dowodzona przez gen. płk P. I. Batowa znalazła się na przedpolach miasta docierając do Owczarek i Małego Tarpna. Wojska sowieckie metr po metrze zbliżały się do Grudziądza.

<!** reklama>7 lutego 1945 r. przypadkowy pocisk trafił w podminowany przez Niemców most na Wiśle. 14 lutego gen. Friecke wydał rozkaz opuszczenia miasta wszystkim zdolnym do marszu obywatelom Grudziądza. Wolno było zabrać ze sobą tylko podręczny bagaż. Mimo to wielu mieszkańców miasta, tak Polaków jak i Niemców pozostała w swoich domach kryjąc się przed przeszukującymi kamienice „szuponami”.

<!** Image 3 align=right alt="Image 76326" sub="... i Brama Wodna Fot. Archiwum
">Z późniejszych opowiadań wiadomo, że, głównie mężczyźni, kryli się po piwnicach i strychach, a był przypadek, że jeden człowiek skrył się skutecznie pod stertą pierzyn. Pojmani mężczyźni byli albo rozstrzeliwani, albo zabierani do robót przyfrontowych. Ich los był tragiczny. Dostawszy się do niewoli radzieckiej traktowani byli jak żołnierze niemieccy i pognani na Sybir.

Druga Armia Uderzeniowa

Styczeń był wyjątkowo mroźny, a temperatura spadła poniżej minus 30 stopni. Dla Rosjan były to warunki sprzyjające. Mimo huraganowego ostrzału niemieckiego saperzy radzieccy utworzyli aż pięć przepraw na Wiśle układając kładki z desek i polewając je wodą aby szybko zamarzły i stwardniały. Po takich mostach przedostała się piechota i sprzęt lekki zdobywając przyczółek.

29 stycznia ukończono pierwszy most, po którym przejechały czołgi T 34, a rankiem 31 stycznia drugi, solidniejszy, którym przejechały na lewy brzeg ciężkie maszyny IS. Mimo ataków niemieckich przyczółek utrzymano.

Na pękającym lodzie

Dopiero 16 lutego przy ostrym mrozie i śnieżycy przeprowadzono skuteczny manewr oskrzydlający, który spowodował 18 lutego zamknięcia pierścienia wokół miasta. Tego samego dnia Niemcy wysadzili prowizoryczny most wojenny na Wiśle.

Generał Batow wydzielił ze swojej 65. Armii II Armię Uderzeniową dowodzoną przez gen. Iwana Fiedunińskiego, który faktycznie dowodził walkami o Grudziądz. Nocą z 21 na 22 lutego trzy pułki strzelców czołgając się na drewnianych tarczach ułożonych na pękającym już lodzie błyskawicznie sforsowały Wisłę i zaatakowały drugi brzeg na wysokości dzisiejszego osiedla Kopernika. Niebawem zajęły tę część miasta.

Ogromne zniszczenia

23 lutego, aby oczyścić przedpole do obrony na linii Trynki, Niemcy wysadzili w powietrze wszystkie mosty na kanale oraz zrównali z ziemią zabudowę dzisiejszej alei 23 Stycznia i ulicy Młyńskiej.

25 lutego Rosjanie zajęli Zakłady Mięsne, a na wschodzie dworzec przeładunkowy. 5 marca, na dzień przed kapitulacją Niemcy wysadzili w powietrze zabytkową wieżę Klimek na Górze Zamkowej obawiając się, że Rosjanie wykorzystają ją jako punkt obserwacyjny. Był to już jednak koniec. Dowódca obrony Ludwik Friecke akt kapitulacji podpisał 6 marca 1945 r. Grudziądz był ogromnie zniszczony.