Czyje wnętrza zdobi teraz Piękna Madonna z Torunia?

Historycy uważają słynną toruńską Madonnę za jedną z najlepszych i najpiękniejszych gotyckich rzeźb Europy. Posąg z kościoła Świętych Janów fascynował ich już w XIX wieku, kiedy więc we wrześniu 1939 roku Niemcy zajęli Toruń, kamienna Madonna była jedną z pierwszych rzeczy, po którą wyciągnęli ręce. Najpierw przenieśli zabytek do Ratusza Staromiejskiego, gdzie nieco podczas tej przeprowadzki uszkodzone arcydzieło zostało obfotografowane. Bezcenny posąg 70 lat temu zaginął, zdjęcia - na nasze szczęście - przetrwały. Teraz znajdują się w bazie danych, z której korzystają m.in. historycy, marszandzi, dyplomaci czy... służby specjalne, bo one również są zaangażowane w poszukiwania zaginionych podczas wojny polskich dzieł sztuki. Prowadzone są one zresztą na całym świecie, bo też w latach 40. transporty z bezcennymi łupami jeździły w różnych kierunkach, na zachód i wschód.
[break]
Wiele wskazuje na to, że Piękna Madonna z Torunia przetrwała wojnę. Jej tropy wiodą m.in. do Jeny, gdzie rzeźba miała się znajdować na przełomie lat 50. i 60. Możliwe jednak, że Piękna Madonna zdobi dziś jakiś moskiewski magazyn dzieł sztuki.
- Jestem historykiem sztuki, dla mnie najważniejsze jest to, że dany zabytek istnieje, że jest przechowywany w odpowiednich warunkach - mówi dr Monika Kuhnke, zastępca pełnomocnika ministra spraw zagranicznych do spraw restytucji dóbr kultury i współautorka książki „Sztuka zagrabiona. Uprowadzenie Madonny”. W czwartek dr Kuhnke opowiadała w sali kinowej toruńskiego Ratusza Staromiejskiego o poszukiwaniach, w których bierze udział od lat 90. - Nie jestem pesymistką, być może pojawią się okoliczności, że pewne rzeczy zaczną wypływać. To, kiedy rzeźba wróci, jest już kwestią negocjacji.
Te potrafią się ciągnąć bardzo długo. Zrabowany przez Niemców Pontyfikał Płocki wrócił na swoje miejsce niecałe trzy tygodnie temu. Pierwsze noty w tej sprawie polscy dyplomaci złożyli w... 1992 roku.
Trudno w tym przypadku liczyć na cud, ale one także się zdarzają. W 1992 roku w polskiej ambasadzie w Niemczech pojawił się np. pewien człowiek z dość nietypowym problemem. Jego ojciec chciał przekazać Polakom obraz. We wrześniu 1944 roku podporucznik Mayer służył w jednostce saperów, która przygotowywała do wysadzenia most Poniatowskiego. Jego dowódcę zainteresowały stojące w sąsiedztwie monumentalne budynki. Wysłał Mayera, aby ten sprawdził, co to, a gdy oficer wrócił z wiadomością, że to Muzeum Narodowe, kazał mu wrócić i przynieść coś na pamiątkę. Meyer spełnił polecenie i poza obrazem dla dowódcy, zabrał również coś dla siebie. W muzeum natknął się jednak na jego przedwojennego dyrektora, profesora Lorentza, który odnotował straty. Mayer wziął dla siebie namalowany w XVI wieku obraz przedstawiający Eneasza wynoszącego ojca z płonącej Troi. To samo dzieło, oprawione w tandetne ramy, zobaczyli Polacy, kiedy w 1992 roku zjawili się w domu starców. Obraz wisiał nad łóżkiem sędziwego weterana.
Ta bardzo symboliczna historia jest jedną z kilku, jakie Włodzimierz Kalicki i Monika Kuhnke opisali w „Uprowadzeniu Madonny”. Kto wie, może ta pasjonująca książka doczeka się drugiego tomu, w którym zostaną opisane losy odnalezionej Pięknej Madonny z Torunia? Jej albo również bardzo cennej gotyckiej Matki Boskiej Brzemiennej, która również zniknęła z Torunia podczas wojny?