Na początku był Stary Toruń

<!** Image 3 align=none alt="Image 214190" sub="Obchody 775. rocznicy lokacji Torunia. Inscenizacja na Bulwarze Filadelfijskim
[Fot.: adam zakrzewski]">

W 1230 roku na Kujawy przybyła grupa siedmiu rycerzy - mnichów pod dowództwem brata Hermana Balka z Zakonu Niemieckiego Najświętszej Marii Panny w Jerozolimie.

Krzyżacy osiedlili się w grodzie Vogelsang (niem. „ptasi śpiew”) vis-a-vis Torunia, na przekazanym od księcia Konrada Mazowieckiego terenie. Konrad nadał Krzyżakom obszar wzdłuż Wisły od wsi Brzoza do ujścia Strugi Zielonej do Wisły. W okresie przybycia rycerzy z czarnymi krzyżami na białych płaszczach oba brzegi Wisły porastały gęste puszcze - lasy mieszane z przewagą sosny i domieszką dębu. Bliżej Wisły znajdowały się lasy olszowe i łęgowe, nieco wyżej grądowe.

<!** reklama>Krzyżacy zapewne nieprzypadkowo osiedlili się w tym miejscu, ponieważ przez otrzymany obszar wiodły drogi do przepraw przez Wisłę. W tym czasie, a jest to początek XIII wieku, na wysokości Torunia funkcjonowały dwie przeprawy przez Wisłę. Jedna przy wysokim stanie wód w okolicy Rudaka, druga przy niskim stanie przy ujściu Strugi Zielonej. Ówczesna Wisła w okolicy Rudaka miała około 600-800 metrów szerokości, natomiast przy ujściu strugi była prawie dwukrotnie szersza i obejmowała około 1500 metrów.

Miejsca obrony

Wzdłuż Strugi Zielonej alias Wierdzelewy już w wiekach VII i VIII prowadził bardzo ważny szlak komunikacyjny z Kujaw do ziemi chełmińskiej. Jak ważna była ta przeprawa świadczą założone osiedla obronne, przeznaczone do strzeżenia i obrony przeprawy wiślanej nazywane osiekami, które dodatkowo posiadały stałe zasieki utrudniające dostęp do przeprawy. Nazwy tych obronnych miejsc w nieco zmienionych formach przetrwały do naszych czasów np. Przysiek i Osiek.

W 1222 roku po utworzeniu diecezji pruskiej i wyznaczeniu przez papieża biskupa misyjnego Chrystiana, książę Konrad Mazowiecki nadał jemu część ziemi chełmińskiej. W tym samym roku biskup płocki Gedko przekazał Chrystianowi teren położony na zachód od dzisiejszego Torunia. Biskup pruski Chrystian większość uzyskanych ziem w 1230 roku przekazał Krzyżakom. Udowodnione zostało, że w 1223 roku podczas wyprawy krzyżowej na Prusów rycerstwo dowodzone przez Leszka Białego, Konrada Mazowieckiego oraz Henryka Brodatego skorzystało z brodu przez Wisłę właśnie przy Strudze Zielonej. Należy się domyślać, że ów szlak komunikacyjny posiadał ogromne znaczenie militarne.

Założenie grodu

Kiedy Krzyżacy otrzymali posiłki z zachodu Europy oraz od księcia Konrada Mazowieckiego przenieśli się z gródka Vogelsang w dół Wisły do budowanej warowni w Małej Nieszawie, która znajdowała się pośrodku obu przepraw przez Wisłę i przejęli nad brodami całkowitą kontrolę. Wiosną w 1231 roku rycerze krzyżaccy przeprawili się przez Wisłę na wysokości Strugi Zielonej i założyli na drugim brzegu gród pod nazwą Thorun. Według kroniki krzyżackiej Piotra z Duisburga bracia założyli warownię na rozłożystym dębie. Oczywiście nie należy tego stwierdzenia brać dosłownie, prawdopodobnie chodziło o założenie obronne wokół dębu z wykorzystaniem drzewa jako punktu obserwacyjno-sygnalizacyjnego albo o strażnicę zbudowaną z drzewa dębowego. Ekspansja krzyżacka w ziemi chełmińskiej była błyskawiczna, świadczy o tym fakt budowy w 1232 roku grodu w Chełmnie.

Przywilej lokacyjny

Rozwijająca się przy grodzie Thorun osada, otrzymała w dniu 28 grudnia 1233 roku z rąk wielkiego mistrza krzyżackiego Hermana von Salzy i preceptora na Prusy Hermana Balka przywilej lokujący miasto. Trzy lata później w 1236 roku, z powodu wylewów Wisły, przeprowadzono translokację miasta o 9 km w górę rzeki - z centrum w okolicy obecnej katedry św. Janów. Po przeniesieniu miasta pierwotną osadę zaczęto określać Starym Toruniem. Translokacja miasta nie oznaczała likwidacji grodu w Starym Toruniu, ponieważ punkt posiadał duże znaczenie militarne, leżąc nadal przy wiślanej przeprawie. W 1242 roku wojujący z rycerzami - mnichami książę gdański Świętopełk po ataku przeprowadzonym najpierw na statki krzyżackie, wtargnął przez bród do ziemi chełmińskiej, niszcząc część grodów. Jednak grodu w Starym Toruniu nie zdobył.

W latach 1244-1247 Stary Toruń był siedzibą mistrza krajowego Poppo von Osterna, jako stołeczny gród państwa krzyżackiego. Do 1236 roku folwark w Starym Toruniu należał do Rady Miasta w Toruniu, potem w wyniku zamiany z komturem toruńskim folwark przeszedł na rzecz Krzyżaków, a mieszczanie toruńscy otrzymali pastwiska dla bydła na terenie Starego Torunia. W 1342 roku komtur bierzgłowski Jan Nothaft nadał część wsi Stary Toruń mieszczaninowi toruńskiemu Henrykowi Junghorn. We wsi od XIII wieku funkcjonował kościół, który w 1346 roku wielki mistrz krzyżacki Henryk Dusemer uposażył 3 okolicznymi wioskami: Górskiem, Przysiekiem oraz Smolnem. Kościół św. Jana Chrzciciela w Starym Toruniu posiadał nie lada znaczenie, był również miejscem pochówku dla zmarłych członków załogi grodu Stary Toruń.

Pamiątkowy głaz

Po dawnej świetności osady - miejscu pierwotnej lokacji Toruniu - pozostały tylko ruiny. Na przestrzeni wieków brzegi Wisły znacznie się zmieniły, tak zresztą jak koryto rzeki. Działania antropogeniczne człowieka, m.in., budowa wałów nadwiślanych i Portu Drzewnego prawdopodobnie na zawsze „opuściły zasłonę” na wczesną historię Starego Torunia. W roku 2008, w 775. rocznicę lokacji miasta, obok remizy OSP w Starym Toruniu ustawiono 7-tonowy granitowy głaz z pamiątkową tablicą o treści: „28 grudnia 1233 roku w tym miejscu wielki mistrz krzyżacki Herman von Salza i mistrz krajowy Herman Balk lokowali miasto Toruń. W 775. rocznicę lokacji - mieszkańcy Torunia”. Ponadto, na bocznej ścianie remizy zostało wykonane malowidło nawiązujące do średniowiecznej legendy o założeniu miasta na rozłożystym dębie. Z tyłu za głazem podczas uroczystości odsłonięcia tablicy 27 września 2008 roku został posadzony pamiątkowy dąb.

„NOWOŚCI” ORGANIZUJĄ 780. URODZINY TORUNIA

Bulwar Filadelfijski - Błonia Nadwiślańskie (za Hotelem Copernicus)

Sobota 22 czerwca - na scenie od godz. 16 do 23.30

16.00 - powitanie

16.30 - pokazy taneczne

17.00 - parada lalek Domu Muz, konkurs Alstalu i Nowości

17.30 - konkurs Złotego Sponsora Jubilera Eliza

17.40 - pokaz iluzji i żonglerki

18.00 - DJ Funktion i Stevie Nash

19.35 - support - zespół Dzwonek do Drzwi

20.00 - regaty na Wiśle

20.35 - Prezydent nagradza wioślarzy

20.45 - gigantyczny tort od Cukierni Rumińskich

21.00 - support - zespół H5N1

21.20 - rozstrzygnięcie konkursu na najpiękniejszy wianek

21.30 - Fire Show w wykonaniu Grupy Eight

22.00 - puszczenie wianków na Wiśle

22.15 - występ gwiazdy wieczoru - Katerine

23.15 - pokaz fajerwerków W plenerze w godz. 16-21

Gigantyczne piłkarzyki, ring bokserski i gladiatorzy, zorbing i spodnie farmera, ścianka wspinaczkowa

Warsztaty cyrkowe dla dzieci

Baj Pomorski - warsztaty teatralne

UMK - pokazy naukowe

CSW - warsztaty plastyczno-literackie

Dom Harcerza – warsztaty plecenia wianków

Przedszkole Alfik – Alfik rozdający cukierki, pamiątkowe fotki

KST Unibax - zdjęcia z „aniołami”

Doświadczalnia - park linowy