Przyrodnicza sensacja! Czosnek grzebieniasty rośnie w Toruniu

Ten rejon Torunia dr Rutkowski zna bardzo dobrze. Jeszcze przed rozpoczęciem przebudowy ul. Polnej na odcinku od Fortu VII do Szosy Chełmińskiej pojawiał się tam wielokrotnie, przygotowując opracowanie dotyczące przeznaczonych do wycięcia drzew oraz roślin i siedlisk chronionych. To właśnie wtedy natknął się m.in. na stanowisko bardzo rzadko występującej u nas trawy żubrówki.

Spychacz na stanowisku

W połowie lipca, gdy prace budowlane między fortem a prowadzącym do bazy paliw w Zamku Bierzgłowskim torem kolejowym zmierzały już ku końcowi, dr Rutkowski lustrował teren po raz kolejny. I właśnie wtedy wśród gęstej trawy na skraju lasu dostrzegł jaskraworóżowe kwiaty.

Zobacz także: Próbny alarm przeciwpożarowy w Arpolu [ZDJĘCIA]

- To był czosnek - nie ulegało wątpliwości - wspomina dr Lucjan Rutkowski. - Różnił się jednak od pospolitego obfitością nie do końca jeszcze rozwiniętych kwiatów o jaskrawej barwie. Pomyślałem, że to może być czosnek grzebieniasty (Allium carinatum), co by oznaczało wielką sensację przyrodniczą.

To dlatego, że gatunek ten, wpisany do „Polskiej czerwonej księgi roślin”, został w Polsce już przed laty uznany za wymarły, a naukowcy nie byli w stanie wskazać przyczyn jego wyginięcia. Ostatni raz roślinę tę widziano w roku 1924 w rezerwacie „Bielinek” niedaleko Cedyni. Dr Rutkowski zaczął wnikliwie analizować dostępne materiały. Z ostateczną opinią musiał jednak poczekać do pełnego rozkwitu, by precyzyjnie określić cechy kwiatu, m.in. proporcje płatków, pręcików i słupków. Dziś nie ma już wątpliwości - toruńska sensacja przyrodnicza jest faktem.

Zobacz także: Nowe ulice na tzw. osiedlu JAR. Miesiąc przed terminem

- Kiedy po dwóch dniach kolejny raz pojawiłem się w tym miejscu, okazało się, że przez stanowisko czosnku grzebieniastego przejechał spychacz, częściowo je uszkadzając - mówi dr Rutkowski. - Natychmiast poinformowałem o odkryciu uniwersytet, instytucje zajmujące się ochroną przyrody i firmy pracujące na tej budowie. Chodziło o odpowiednie zabezpieczenie tego miejsca. Czosnek akurat był w pełnym rozkwicie, a więc nie można było go ruszać. Wybraliśmy zatem kilka brył ziemi, w których rósł, i posadziliśmy go w doniczkach w naszym uniwersyteckim ogrodzie.

W sierpniu, gdy czosnek już przekwitł, wszystkie bardziej okazałe rośliny zostały wykopane (nie ma raczej szansy, by zostały wyeksponowane w miejscu, w którym powstanie trawnik). Podziemne cebulki, łącznie ok. 100 sztuk, dr Rutkowski zamierza rozesłać do kilku polskich ogrodów botanicznych, m.in. w Toruniu, Bydgoszczy i warszawskim Powsinie, licząc na zachowanie gatunku, który - jako wymarły - nie jest objęty ochroną gatunkową, ale niewątpliwie stanowi wielką osobliwość przyrodniczą.

Zobacz także: Budowę Rubinkowa czas zacząć, czyli 50-lecie „Nowości”

Tłuczeń z cebulką?

Warto wiedzieć, że czosnek grzebieniasty w XVII wieku był uprawiany w Anglii jako roślina ozdobna i tam zdziczał. Obecnie rozpowszechniony jest na Półwyspie Bałkańskim, występuje też w Czechach, Słowacji i południowych Niemczech. Ten gatunek czosnku rośnie głównie na murawach stepowych i suchych łąkach. Jest gatunkiem ciepło- i sucholubnym. Skąd zatem wziął się w Toruniu?

- Najprawdopodobniej został przywleczony przez Prusaków, w drugiej połowie XIX wieku budujących toruńskie fortyfikacje - uważa dr Lucjan Rutkowski. - Wiele gatunków roślin do obsadzania tych budowli sprowadzano z Austrii i Bawarii, wśród nich mogły się przez przypadek znaleźć cebulki czosnku grzebieniastego. Równie dobrze mogły zostać przywleczone z tłuczniem, używanym do budowy dróg przy fortach. Przywożono go z kamieniołomów na południu Europy, a wiadomo, że i takie miejsca lubi czosnek grzebieniasty.