Skarb z Bydgoskiego

Przyszłość spalonej kamienicy nadal jest niepewna. Jej stan i nadchodząca pora roku nie zostawiają zbyt wiele miejsca na optymizm. Torunia nie stać już jednak na powtórkę z dziejów Tormięsu!

<!** Image 2 align=none alt="Image 222674" sub="Wschodnia fasada kamienicy przy Bydgoskiej 26 w 1914 roku. Od tego czasu Bydgoskie strasznie się zmieniło Fot.: archiwum prof. M. Niedzielskiej ">W poniedziałkowych „Nowościach” wspominaliśmy o tym, że w cieniu ludzkiej tragedii sobotniego pożaru pozostaje problem bezcennej dla Torunia budowli. Dzięki pomocy miłośników miejskiej przeszłości udało nam się zebrać sporo interesujących materiałów na temat dawnego pensjonatu, w którym przed wojną lubił bywać Witkacy oraz inni wielcy tamtych czasów.

Kamienica przy ulicy Bydgoskiej 26 została zbudowana w połowie lat 70. XIX wieku i wiele razy zmieniała swoje funkcje. Na początku XX stulecia jej właścicielem był np. Bruno Franke, który prowadził drukarnię książek, a także wynajmował mieszkania. W 1912 roku zamieścił w „Gazecie Toruńskiej” ogłoszenie oferując „Dwa mieszkania, każde o pięciu pokojach na 600 i 700 marek rocznej dzierżawy z ogródkiem zaraz do wynajęcia.”

<!** Image 3 align=none alt="Image 222674" sub="Budynek otynkowano, ale balkon wygląda znajomo Fot.: Sz. Spandowski">Bydgoskie Przedmieście było wtedy najbardziej elegancką dzielnicą miasta, na zainteresowanych nie trzeba więc było długo czekać. Kilka numerów później w toruńskim dzienniku pokazało się ogłoszenie o tym, że do wynajęcia jest już tylko jedno mieszkanie.

<!** Image 4 align=left alt="Image 222674" sub="„Chic Parisien” - fragment projektu szyldu Fot.: arch. państw. w Toruniu">Franke był właścicielem kamienicy przy Bydgoskiej zapewne do 1920 roku, w każdym razie ostatni gazetowy ślad jego drukarni, jaki udało się namierzyć (za pomoc bardzo dziękujemy gospodarzowi strony oToruniu.net) pochodzi z 1919 roku. Za jego czasów, w 1914 roku, narodził się zatem projekt przebudowy balkonu. Drobnostka, ale dzięki temu w zbiorach Archiwum Państwowego w Toruniu zachował się plan budynku, który prezentujemy obok, kłaniając się jednocześnie bardzo nisko pracownikom toruńskiego archiwum w podzięce za jego odnalezienie i zgodę na publikację. Jak widać, dom jest dziełem sztuki z wieżyczką i drewnianym gankiem.

Również w tym czasie powstać musiała pocztówka, jaką otrzymaliśmy od pani profesor Magdaleny Niedzielskiej.

- Karta pocztowa została nadana w sierpniu 1914 roku - opisuje szefowa uniwersyteckiego Zakładu Historii XIX Wieku, której również jesteśmy ogromnie wdzięczni za okazaną pomoc. - Widok jest wprawdzie boczny, ale pokazuje ówczesny stan, pruski mur nie jest zatynkowany.

No właśnie, tynk pojawił się tu dopiero w latach międzywojennych. Swoją drogą na stare zdjęcia z Bydgoskiego Przedmieścia spoglądać dziś można z ciekawością, ale i przerażeniem! Proszę sobie porównać, jak oba sportretowane w 1914 roku domy wyglądają obecnie! Cóż można powiedzieć o mieście, w którym coś takiego jest możliwe? Na pewno nic dobrego. Bydgoskie Przedmieście rozpada się już od dziesięcioleci i żaden z gospodarzy Torunia nie wpadł jak dotąd na pomysł, by opracować konkretny i poważny plan ratowania dzielnicy. O tym, że coś takiego bardzo by się przydało, nikogo chyba przekonywać nie trzeba.

<!** reklama>Wracając jednak do dawnych, lepszych czasów. W Polsce Odrodzonej na Bydgoską 26 sprowadziła się Kazimiera Żuławska, która założyła tu swoją słynną „Zofijówkę”. O słynnych jej bywalcach można poczytać na stronie internetowej stowarzyszenia Bydgoskie Przedmieście. Witkacego czy Przybyszewskiego na korytarzu mógł wtedy spotkać w zasadzie każdy, kogo zainteresowało na przykład ogłoszenie zamieszczone w „Słowie Pomorskim” 25 września 1921 roku.

„Ważne dla rodzin bez mieszkań. Pensjonat „Zofijówka” Bydgoska 26, poleca pokoje ciepłe, słoneczne na sezon jesienny i zimowy. Wiadomość na miejscu od godziny 3 do 5 po południu”.

Słoneczne i ciepłe pokoje w „Zofijówce” czekały na lokatorów do 1926 roku, kiedy to pensjonat został zamknięty. Informację o tym zamieścił jeden ze styczniowych numerów „Tygodnika Toruńskiego”.

<!** Image 5 align=none alt="Image 222674" sub="Fasada frontowa kamienicy przy Bydgoskiej 26 na projekcie architektonicznym z 1914 roku Fot.: archiwum państwowe w toruniu">Pokoje gościnne nie zajmowały wszystkich pomieszczeń domu przy Bydgoskiej 26. Na pierwszym piętrze oficyny we wczesnych latach 20. ulokowany został na przykład pierwszy na Pomorzu salon wykwintnych mód damskich. Tak właśnie przedstawiała swoje przedsiębiorstwo właścicielka „Chic Parisien” i rzeczywiście salon musiał mieć niezły szyk, skoro jego piękne reklamy pojawiały się na łamach prasy, a także musiały również zdobyć budynek. W toruńskim Archiwum Państwowym zachował się projekt szyldu, którego najbardziej efektowny fragment przedstawiamy powyżej. Główna część informacyjna nie różniła się specjalnie od ogłoszeń publikowanych wtedy w gazetach.

Paryski Szyk... No tak, dziś na Bydgoskiem królują lumpeksy. Domy również niby takie same, ale jakieś inne. W przypadku niektórych z nich trudno nawet myśleć o remoncie, bo są już tak bardzo zniszczone. Mimo tego niszczeją nadal. Może już z tą gehenną skończyć? Teraz jest ku temu szansa, ponieważ nadal możemy liczyć na wsparcie finansowe z Unii Europejskiej. Później sprostać temu trudnemu zadaniu będzie już na pewno trudniej. Tymczasem z każdym utraconym obiektem, my, torunianie tracimy również część siebie, bogaty kawałek naszej historii. W przypadku „Zofijówki” bardzo bogaty i to nie tylko ze względu na Witkacego i jego słynnych kompanów. Na Bydgoską 26 niebawem wrócimy, by opowiedzieć Państwu o niezwykłych ludziach, którzy tam mieszkali i niezwykłych rzeczach, jakie tam się działy. Mamy nadzieję, że te historie nie staną się niebawem jedynym śladem po tej kamienicy.